Վահանանց պատերազմ

Վահանանց պատերազմը 481-484 թվականներին տեղի ունեցած ապստամբություն է, որն ուղղված էր Սասանյան Պարսկաստանի կրոնափոխության և պարսկացման քաղաքականության դեմ: Ապստամբությանը մասնակցել են հայկական, վրացական և աղվանական ուժեր: Հայաստանում հայրենասիրական ուժերը միավորվել էին Վահան Մամիկոնյանի շուրջ, որը Վարդան Մամիկոնյանի եղբոր որդին էր: Այդ ժամանակ Հայաստանի կաթողիկոսը Գյուտն էր, որին 471 թվականին պարսից Պերոզ արքան կանչում է արքունիք և նրանից պահանջում կրոնափոխ լինել: Գյուտը մերժում է կրոնափոխության առաջարկը և վերադառնալով Հայաստան՝ կյանքի վերջին տարիները անցկացնում է Վանանդ գավառում: Նրան հաջորդում է Հովհաննես Ա. Մանդակունին:

Արևելյան Վրաստանում Վախթանգ թագավորը ապստամբում է պարսիկների դեմ և սպանում պարսից արքայի դրածո բդեշխ Վազգենին, որը նաև Վարդան Մամիկոնյանի փեսան էր: Վազգենը ուրացել էր քրիստոնեությունը և կրոնափոխ եղել:

Վախթանգի կողմից Վազգենի սպանությունը առիթ հանդիսացավ ապստամբության սկսվելուն: 481 թվականին հայ նախարարները Վահան Մամիկոնյանի առաջնորդությամբ հավաքվում են Շիրակ գավառում և որոշում ապստամբել: Տեղի են ունենում Ակոռիի, Ներսեհապատի, Ճարմանայի և մի շարք այլ ճակատամարտեր ու բախումներ, որոնց արդյունքում 484 թվականին Նվարսակ գյուղում Հայաստանի և Պարսկաստանի միջև կնքվում է պայմանագիր: Պայմանագրի արդյունքում պարսիկները վերջնականապես հրաժարվում են կրոնափոխության մտադրությունից, և հայ իշխանները ստանում են ներքին ինքնավարություն: 485 թվականին Վահան Մամիկոնյանը մեկնում է Տիզբոն և ստանում Հայաստանի տանուտերի, իսկ ավելի ուշ՝ մարզպանի պաշտոնները:

Վահանանց ապստամբությունը ունեցավ շատ կարևոր դեր հայոց ներքին ինքնավարության հաստատման ու պահպանման գործում:

Աղբյուրը՝ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4

1.ինչէնշանակում «ֆիզիկա» բառը

Ֆիզիկաբառնառաջացել է «ֆյուզիս» ՝ բնությունբառից:

2.որնէֆիզիկայիհիմնականխնդիրը

Ֆիզիկայիհիմնականխնդիրըշրջակաաշխարհը և այնտեղտեղիունեցողերևույթներըբացատրելն է:

3.ինչէուսումնասիրումֆիզիկան

Ֆիզիկանուսումնասիրում Է մեխանիկական, էլեկտրական, մագնիսական, լուսային, ատոմային և միջուկայիներևույթները:

4.քննարկելինչէբնությունը

Բնություննայնամենիամբողջությունն է, ինչըշրջապատում է մարդուն:

5.ինչեսհասկանումբնությաներևույթասելով

Բնությանմեջտեղիունեցողփոփոխություններնանվանումենբնությաներևույթներ:

6.բերելֆիզիկականերևույթներիօրինակներ

Ավտոմեքենայիշարժվելը, քարիընկնելը, ջրիսառչելը:

7.թվարկելֆիզիկականերևույթներիտեսակները

մեխանիկական, էլեկտրական, մագնիսական, լուսային, ատոմային և միջուկային

8.ինչէֆիզիկականմարմինը:Բերեքօրինակներ:

Մեզշրջապատողյուրաքանչյուրառարկաընդունված է անվանելֆիզիկականմարմին: Օրինակ ՝ բռնակը, աթոռ, հեռախոս:

9.ինչէնյութը:Բերեքօրինակներ:

Այնինչիցբաղկացած է ֆիզիկականմարմինը, կոչվում է նյութ: Օրինակ՝երկաթ, ջուր, օթ, պղինձ:

10.ինչէմատերիան

Այնամենըինչգոյությունունիտիեզերքումանվանումենմատերիա: Օրինակ՝լույս, աստղ, երկինք, բույս:

1.ինչպես ենք գիտելիքներ ձեռք բերում բնության երևույթների մասին

Բնության մեջ ամեն մի երևույթի փոփոխություն ունի պատճառ և ամենի մի պատճառի համապատասխանում է որոշակի հետևանք:

2.ինչ է փորձը և ինչով է այն տարբերվում դիտումից

Բազմաթիվ երևույթների ուսումնասիրման համար կատարվում են փորձեր, որոնք հնարավորություն են տալիս նույն պայմաններում բազմիցս կրկնելու ուսումնասիրվող երևույթը և հատուկ սարքերով կատարելու համապատասխան չափումներ:

4.Ինչ է վարկածը

Ուսումնասիրվող երևույթը բացահայտելու համար նախ արվում է որոշակի ենթադրություն կամ առաջադրվում է վարկած:

5.Ինչ է օրենքը

Ընդհանրացնելով բնության երևույթների մասին դիտումների և փորձերի միջոցով ստացած տվյալները գիտնականները հայտնաբերում են օրենքներ:

6.Ինչ է  ֆիզիկական տեսությունը

Ֆիզիկական երևույթների որոշակի խմբի մասին գիտելիքների ամբողջությունն անվանում են ֆիզիկական տեսություն:

7.Ֆիզիկական մեծությունների չափումներ,չափումների դերը գիտության մեջ

Ֆիզիկական մեծությունը կարելի է չափել: Առանց չափումների անհնար է նույնիսկ ինչ- որ բան պատրաստել:

8..Ինչ է նշանակում չափել որևէ ֆիզիկական մեծություն:

Չափել որևէ ֆիզիկական մեծություն նշանակում է այն համեմատել նույնատիպ մեծության, որն ընդուբված է անվանել միավոր:

9.Երկարության հիմնական և այլ  միավորները:Չափման գործիք

Երկարության չափման համար օգտագործում են կիլոմետր, սանտիմետր, միլիմետր, միկրոմետր, նանոմետր: Ֆիզիկական մեծություններ չափելու համար անհրաժեշտ են զանազան ֆիզիկական սարքեր:

10.Ինչ չափիչ   սարքեր եք  ճանաչում: Թվարկեք

Չափիչ սարքեր են չափաքանոնը, չափերիզը, չափագլանը, վայրկենաչափը, ջերմաչափը և այլն:

11.Այդ սարքերը ինչ ֆիզիկական մեծություններ են չափում

Երկարություն, ժամանակ, ջերմաստիճան և այլն:

12.Ինչ է չափիչ սարքի սանդղակ

Յուրաքանչյուր չափիչ սարք ունի սանդղակ

13.Որն է չափիչ սարքի չափման սահմանը

Չափիչ սարքի սանդղակի ամենամեծ արժեքը կոչվում է սարքի չափման սահման:

14.Ինչն են անվանում սանդղակի բաժամնման արժեք

Երկու հարևան գծիկների միջև հեռավորությունը կոչվում է սանդղակի բաժանման արժեք:

15.Ինչից է կախված չափման սխալը

Չափման սխալը կախված է բաժանման արժեքից:

լրացուցիչ առաջադրանք

1.Որն է ֆիզիկական մեծություն

1.վայրկյանը  2.ատոմը

3.թռիչքը  4.սնդիկը

2. Որն է ջերմային երևույթը

1.կապարի հալվելը          2.որոտը

3.գնդի գլորվելը        4.աղավնու թռիչքը

3.Որն է  մեխանիկական երևույթը

1.ջրի եռալը   2.որոտը

3. կայծակը 4.ճոճանակի տատանվելը

4.Որն է  ձայնային  երևույթը

1.լամպի թելիկի շկացումը   2.մարմնի անկումը

3.տերևների սոսափյունը       4.մոլորակի շարժումը

5.Որն է էլեկտրական երևույթը

1.արձագանքը   2.էլեկտրոսալիկի տաքանալը

3.նետի թռիչքը       4.մարմնի լողալը

6.Որն է լուսային երևույթը

1.ամպերի շարժվելը          2.որոտը

3.աստղերի առկայծումը     4.արտույտի երգելը

Լրացուցիչ առաջադրանք

Հայ ինժեներ, գունավոր հեռուստատեսության, լուսահեռագրության առաջին գյուտարար Հովհաննես Ադամյանը ծնվել է Բաքվում՝ խոշոր նավթարդյունաբերողի ընտանիքում: Հովհաննես Ադամյանը գունավոր հեռուստատեսության և լուսահեռագրության գյուտարարն է. 1925թ. Երևանի համալսարանում ստեղծված հատուկ լաբորատորիայում Ադամյանը պատրաստել և գործողության մեջ ցուցադրել է «Հեռատես» եռագույն պատկերման սարքը: Նրա մշակած եռագույն հեռուստատեսությունն առաջին անգամ կիրառվել է Լոնդոնում 1928թ.: 1945–51թթ. ԱՄՆ-ի Կոլումբիա (CBS) ռադիոընկերությունը Նյու Յորքում կատարել է փորձնական ցուցադրում, իսկ 1951–53թթ. Ադամյանի համակարգն օգտագործվել է գունավոր պատկերներ ցուցադրելու համար:Ադամյանի աճյունը 1970թ. Սանկտ Պետերբուրգի հայկական գերեզմանատնից  փոխադրվել է Երևանի քաղաքային պանթեոն:

Հովհաննես Ադամյանի անունն է կրել Երևանի ռադիոէլեկտրակապի տեխնիկումը:

Լրացուցիչ հարցեր և վարժություններ

1. Թվարկե՛ք նյութեր և մարմիններ (5-ից ոչ պակաս), որոնք դուք կարող եք գտնել ձեր տանը,և նշե՛ք, թե ինչի համար են նրանք օգտագործվում:

Բաժակ, գդալ, դանակ, ծաղկաման, աթոռ:

Ապակի, երկաթ, ալյումին, պղինձ, պլաստմասսա:

2. Անվանե՛ք որևէ իր, որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:

Քանոնը կարելի է պատրաստել փայտից, պլաստմասսայից, ապակուց:

3. Անվանե՛ք մի քանի առարկա, որոնք կարելի է պատրաստել մեկ նյութից:

Երկաթից կարելի է պատրաստել մեխ, կացին.մուրճ:

4. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյո՞ւթ է, թե՞ մարմին:

մարմին

5. Հետևյալ շարքից առանձնացրե՛ք մարմինների և նյութերի անունները՝

Մարմին- ջերմաչափ, ջուր, մոմ, մատանի, ապարանջան, սեղան, դանակ

Նյութ- պարաֆին, պղինձ, պոլիէթիլեն, արծաթ, փայտ, երկաթ, ալյումին

ջերմաչափ, ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն,

ապարանջան, արծաթ, սեղան, փայտ, դանակ, երկաթ, ալյումին:

6. Լրացրե՛ք բաց թողած նյութերի անունները.

ա) ալյումին- լար բ) ալյումին- պատառաքաղ գ) ռետին-գնդակ

դ) ապակի- բաժակ ե) փայտ- քանոն զ) փայտ սեղան

7.Հետևյալ նյութերից որոնք են անօրգանական և որոնք օրգանական`

Արծաթ-անօրգ.,,բուրդ-օրգ.,,ավազ-անօրգ.,ցեմենտ անօրգ.,փայտ- օրգ.,պողպատ-անօրգ,սառույց- անօրգ.,ճարպ-օրգ.,շաքար-օրգ.,ցինկ-անօրգ.:

Միավորների միջազգային համակարգում զանգվածը չափվում է կիլոգրամներով: Գրամը կազմում է (կիլոգրամի 1⁄1000-ը)։ Բացի գիտության մեջ կիրառվող այս միավորներից, գոյություն ունեն տարբեր ոլորտներում կիրառվող այլ միավորներ՝ ֆունտ, ունցիա, կարատ, տոննա, Պլանկի զանգված և այլն։ Աստղագիտության մեջ մարմինների զանգվածի համեմատման համար չափանիշ է հանդիսանում Արեգակի զանգվածը։

Խնդիրներ

1. Ֆիզիկան
2. Ջուրը
3. Նաֆթը
4. Վարկյաները
5. Ճոճանակի տատանվելը
6. Կապարի հալվելը
7. Տերևների սոսափյունը
8. Էլեկտրասալիկի տաքանումը
9. Աստղերի առկայծումը
10. Չափագլան
11. 38 մմ
12. 1 մմ

Մակեդոնական կամ հայկական հարստությունը Բյուզանդիայում

Հարստության անունը

Իր անունը Մակեդոնական (Հայկական) հարստությունը ստացել է հարստության հիմնադիր՝ Բարսեղ Ա-ի (Վասիլ I) բյուզանդական վարչական թեմի անունից։

Հարստության ծագումը

Պատմաբանների մեծամասնությունը, հիմք ընդունելով հայկական և բյուզանդական աղբյուրները, գտնում է, որ հարստության հիմնադիր Բարսեղ Ա–ն հայ վերաբնակիչների սերնդից է։ Բարսեղի նախնիները փախել են Հայաստանից Բյուզանդիա 5-րդ դարի երկրորդ կեսին և բնակություն են հաստատել Ադրիանապոլիս քաղաքի մոտակայքում։ Ըստ պատմիչի՝ Բարսեղի տոհմը սերվում է Արշակունիներից։

Հարստության սկզբնավորումը

Մեկնելով Պոլիս և դառնալով Միքայել Գ կայսրի ֆավորիտը, որը նրան ամուսնացնում է իր սիրուհի՝ Եվդոկիա Ինգերինայի հետ, Բարսեղը վերացնում է կայսրի ազդեցիկ հորեղբորը՝ Վարդին, դառնալով կեսար, իսկ շուտով նաև՝ գահակից։ 867 թ կազմակերպում է կայսրի սպանությունը և միանձնjա զբաղեցնելով գահը, հիմնադրում է Մակեդոնական (Հայկական) հարստությունը։

Մակեդոնական (Հայկական) հարստության օրոք Բյուզանդական կայսրությունը քաղաքական և մշակութային վերելք է ապրում։ Բարսեղ Ա հետնորդների մեջ հանդես են գալիս բավականին կիրթ գործիչներ, որոնք բարեհամբույր էին տրամադրված անտիկ մշակույթի հանդեպ։ Այսպես, Կոստանդիանոս  Ծիրանածինը (գահակալության տարիները՝ 913-959) գրքերի մոլի սիրահար էր, գրական տաղանդով օժտված անձնավորություն, ստեղծել է մի շարք բժշկական, պատմական և գյուղատնտեսական երկասիրություններ, իսկ Լևոն Զ՝ աստվածաբան ու պոետ էր։

Կայսրության մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլիսը զարմացնում էր իր հեքիաթային շքեղությամբ և պերճանքով։ Նրա տաճարների և աշխարհիկ կառույցների վայելչությունն ու փայլը հմայիչ տպավորություն էր թողնում մեծ քաղաքի հյուրերի վրա։ Զարգանում էր ոսկերչությունը, կիրառական արվեստը։ Աճում էր եկեղեցիների և վանքերի թիվը։

Հարստության վերջին ներկայացուցիչները

Հայկական հարստության տիրակալների ժամանակաշրջանում իր առավելագույն հզորությանը Բյուզանդիան հասավ Բարսեղ Բ օրոք (958 — 1025)։ Հարստության վերջին ներկայացուցիչը կայսրուհի Թեոդորան էր :

Քաղաքականությունը

Դինաստիայի կայսրերի զգալի մասը խոչնդոտել է խոշոր հողատիրության զարգացումը, վարել մանր գյուղացիական հողատիրությունը պահպանելու քաղաքականություն: Բյուզանդական բանակը արաբներից վերագրավել է զգալի տարածքները, կայսրությանն է ենթարկել Բուլղարիան։ Բանակում վճռական դեր է խաղացել հայ իշխանների զորքը, աչքի են ընկել հայազգի զորավարներ Մելիասը (Մլեհ Մեծ), Հովհաննես և Թեոփիլոս Կուրկուասները և ուրիշներ։

https://hy.wikipedia.org/wiki/Բյուզանդական_կայսրություն

https://hy.wikipedia.org/wiki/Հայկական_(Մակեդոնական)_հարստություն

1.Որոշեք ձեր տան սենյակային և բժշկական ջերմաչափերի բաժանման արժեքները և գրանցեք ցուցմունքները

Բժշկական ջերմաչափ- 0,1  ⁰C, 36,6 ⁰C

Սեյնակաին ջերմաչափ- 1 ⁰C, 22 ⁰C

2.Տանը չափաժապավենով չափեք ձեր ճաշասենյակի լայնությունն,երկարությունը և  հաշվեք սենյակի մակերեսը:

Երկարությունը նշանակեք  a -տառով,

Լայնությունը՝   b- տառով

մակերեսը ՝S -տառով

a=5 մ      b=3 մ

S=ab=5*3=15 մ²

Տ.-1

I- 2

II- 2

III- 4

Տ.-2

I- 3

II- 1

III- 2

Տ.-3

I- 2

II- 1

III- 1

Տ.-4

I- 1

II- 3

III- 3

21. 48 վ 1վ
22. 45 կմ/ժ 5 կմ/ժ
23. 34 ⁰C   42 ⁰C    1 ⁰C
24. 36 մ³
25. 60 մ³
26. վարկյան, րոպե, ժամ, միլիվարկյան, օր, շաբաթ, ամիս, տարի, դար
27. 10 ⁰C

Լրացուցիչ հարցեր և վարժություններ

Երկաթին  բնութագրական  չէ  հետևյալ  ֆիզիկական  հատկությունները

1.էլեկտրահաղորդականությունը

2.մետաղական  փայլը

3.սովորականպայմաններումհեղուկվիժակը

4.ջերմահաղորդականությունը

2.Հաստատեք համապատասխանություն հետևյալ նյութերի ու դրանց բնորոշ հատկությունների միջև,

Ա.Խմելու սոդա-3                          1.Պինդ է,մետաղական փայլ ունի,հոտ չունի

Բ.Երկաթ -1                                    2.Հեղուկ է,հոտ չունի,թափանցիկ է,անգույն

Գ.Քացախ-4                                   3.Պինդ է,ջրում լուծվում է,սպիտակ է,բյուրեղային է

Դ.Ջուր  -2                                  4.Հեղուկ է,թափանցիկ է,հոտ ունի,

1.Դիտարկումը ուշադրության կենտրոնացումն է ճանաչվող օբյեկտի վրա` այն

ուսումնասիրելու նպատակով:

Որպեսզի դիտարկումը արդյունավետ լինի, անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պայմանները.

1. հստակ որոշել ուշադրության առարկան` կոնկրետ նյութը, նրա հատկությունները կամ մի նյութի փոխարկումը մյուսի, այդ փոխարկման իրականացման պայմանները:
2. Դիտարկողը պետք է իմանա՝ ինչու է անցկացնում դիտարկումը, հստակ ձևակերպի դիտարկման նպատակը:
3. Որպեսզի դրված նպատակը հասանելի լինի, կարելի է կազմել դիտարկման պլան:

2.Եթե դիտարկումից արդյունք է ստացվել, ապա այն բացատրելու համար կարելի է վարկած առաջ քաշել: Դիտարկումից ձևավորվում է եզրակացությունը:

3. Փորձը թույլ է տալիս հաստատել կամ ժխտել այն վարկածը` ենթադրությունը, որը ծնվել է դիտարկումից:
4. բոցը կազմըված է երեք մասից ներքին մուք և սառը արտաքին համարյա անգույն բայց առավել տաք միջին լուսավոր և տաք
5. միջին մասում
6. այլումին
7. մանրադիտակ
8. դիտարկում
9. ջուր

Սեպտեմբեր ամսվա ամփոփում:

1 . Ե՞րբ է քրիստոնեությունը Հայաստանում հռչակվել պետական կրոն.

1) 305 թ.      2) 303 թ.      3) 300 թ.                4) 301 թ.

2. Ովքե՞ր են Հայ առաքելական եկեղեցու հիմնադիրները.

1) Ս. Թադեոս և Ս. Բարդուղիմեոս  

2) Ս. Պետրոս և Ս. Պողոս

3) Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ և Ս. Բարդուղիմեոս

4) Ս. Թադեոս և Ս. Պետրոս

3. Որտե՞ղ է Գրիգոր Լուսավորիչը ձեռնադրվել հայոց եպիսկոպոսապետ.

1) Երուսաղեմում

3) Անտիոքում

 2) Մաժակում

4) Հռոմում

4. Ո՞ր կարևոր փաստաթղթով էր սահմանվում յուրաքանչյուր նախարարի տեղն Արշակունյաց արքունիքում.

1) Զորանամակ 3) Հրովարտակ 2) Գահնամակ 4) Գահացուցակ

5. Ո՞ւմ որդին էր Գրիգորը.

1) Որմիզդի    3) Արտաշիրի     2) Շապուհի       4) Անակի

6. Գրիգորը քանի՞ տարի է անցկացնում Խոր Վիրապի բանտում.

1) 17

2) 13

3) 21

4) 10

7. Ո՞ւմ տեսիլքի համաձայն էր, որ Տրդատ արքային միայն Գրիգորը կարող էր բուժել.

1) Աշխեն թագուհու 3) Վարազդուխտի 2) Խոսրովիդուխտի 4) Հռիփսիմեի

8. Թվարկվածներից ո՞րն է բաց թողնված ստորև բերված հատվածում. «Տրդատ Մեծը, Աշխեն թագուհին, Խոսրովիդուխտը և հայոց զորքը գնում են նրան ընդառաջ, հասնում են … և մեծ պատիվներով դիմավորում կաթողիկոսին».

1) Ձիրավ՝ Նպատ լեռան ստորոտը

2) Տուրուբերան՝ Նեմրութ լեռան ստորոտը

3) Բագավան՝ Նպատ լեռան ստորոտը

4) Վաղարշապատ՝ Արարատի

9. Հայ հասարակությունը ի՞նչ դասերից էր կազմված ավատատիրության ժամանակաշրջանում.

1) իշխաններ և ստրուկներ

3) նախարարներ և ճորտեր

2) ազատներ և անազատներ

4) հոգևորականներ և ասպետներ

10. Ի՞նչ է հաստատվել Նիկեայի տիեզերական ժողովում.

1) «Միլանի հրովարտակը» 2) «Հայոց եկեղեցու աստիճանակարգությունը» 3) «Հավատո

հանգանակը» 4) «Հավատի հրովարտակը»

11.Արշակունյաց արքունի գործակալին համապատասխանեցնել իր գործառույթներին

. 1) արքունիքի և թագավորական պահակազորի հրամանատարը ա

2) Մեծ Հայքի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարը զ

3) արքունի կալվածքների ու գանձարանի հսկողությունը և Արշակունի սեպուհների դաստիարակությունը իրականացնողը գ

4) հանրային աշխատանքները, պետական պարհակներն ու հարկահանության գործը տնօրինողը դ

5) պալատական արարողությունները և օտար երկրների դեսպանների ընդունելության համար պատասխանատուն ե

6) ընդունված օրենքների գործադրումը հատկապես ընտանեկան և եկեղեցու իրավունքի բնագավառում վերահսկողը է

ա. մաղխազ

ե. թագադիր և թագակապ ասպետ

բ. սենեկապետ զ. սպարապետ

գ. հայր մարդպետ է. մեծ դատավոր դ. հազարապետ

12. Ի՞նչ էր «Մաղխազական այրուձին».

1) նախարարական տան հեծելազոր

2) արքունիքին կից հատուկ հեծելազոր, որն իրականացնում էր թագավորական ոստանի պաշտպանությունը

3) ընտրյալ նետաձիգներից բաղկացած և մշտապես արքունիքում գտնվող, թագավորի անձի պաշտպանությունն ապահովող ընտիր հեծելազոր

4) մաղխազի անվտանգությունն ապահովող հեծելազոր

13.Վաղ միջնադարյան Հայաստանում ի՞նչ էր կոչվում իշխանական տան կրտսեր ներկայացուցիչը.

 1) սեպուհ       2) ոստանիկ      3) դրանիկ        4) ասպետ

14.Ընտրովի և կարճ (ժամանակագրական դասավորության խախտմամբ) պատասխանով առաջադրանքներ

1. Իրադարձությունները դասավորել ժամանակագրական հաջորդականությամբ.

ա. Լուսավորչի եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը Կեսարիայում

բ. Հայաստանում քրիստոնեության պետական կրոն հռչակումը

գ. Բագավանում Գրիգոր Լուսավորչին դիմավորելը

դ. Խոր Վիրապում Լուսավորչին բանտարկելը

ե. Հռիփսիմյան կույսերի նահատակությունը

1) ե, դ, ա, գ, բ 3) դ, ե, ա, գ, բ 2) դ, ա, ե, գ, բ 4) դ, ե, գ, ա, բ

15.Պատմական փաստարկների, պնդումների համադրում և խմբավորում

1. Թվարկված իրավունքներից առանձնացնել երկուսը, որոնց տնօրինման գերագույն իրավունքը պատկանում էր անմիջականորեն Արշակունի թագավորներին.

ա. պալատական արարողությունները վարելու իրավունք

բ. պետական պարհակների տնօրինման իրավունք

գ. արքունի կալվածքները հսկելու իրավունք

դ. պատերազմ հայտարարելու իրավունք

ե. հաշտություն կնքելու իրավունք

1) ա, բ 2) բ, ե 3) գ, դ 4) դ, ե

16. Որո՞նք էին ավատատիրական հողատիրության ձևերը Հայաստանում.

1) վասալական, ճորտատիրական, գանձագին

2) պետական, նվիրատվական, եկեղեցական

 3) հայրենիք, պարգևականք, գանձագին

4) գյուղացիական, ավանդական, պարգևականք

17.Համեմատել Տրդատ Երրորդի և Խոսրով Կոտակի արտաքին, ներքին քաղաքականությունները/15-20 նախադասությամբ/:

18.Պատմիր դուր եկած թեմայի մասին/10 նախադասությամբ/:

Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում տեղի է ունեցել 301 թվականին։ Դա հայ ժողովրդի պատմության մեջ մեծ իրադարձություն էր։ Տրդատ III Մեծ Արշակունին (287-330) աշխարհում առաջինը ճանաչեց քրիստոնեությունը՝ որպես պետական:

Հայոց եկեղեցու առաջին հիմնադիրներն են եղել սուրբ Թադեոս  և սուրբ Բարդուղիմեոս առաքյալները, որոնք անվանվում են Հայաստանի Առաջին Լուսավորիչներ: Այսպիսով, հայ եկեղեցին ունի առաքելական ծագում։

Գրիգորը իր հայր Խոսրովին սպանող Անակ իշխանի որդին է։ Տրդատ III հրամայում է նրան գցել Արտաշատի ստորերկրյա բանտը, որն այժմ հայտնի է «Խոր վիրապ» անունով:

Գրիգորից բացի Մեծ Հայքում քրիստոնեության տարածմանը նպաստել են Հռիփսիմյանց կույսերը: Նրանց թվում էին սուրբ Հռիփսիմեն և Սուրբ Գայանեն: Տրդատը ցանկանում է ամուսնանալ Հռիփսիմե կույսի հետ, սակայն մերժում է ստանում։ Ի պատասխան դրան հրամայում է բոլոր կույսերին մահապատժի ենթարկել: Կույսերի նահատակությունից հետո հայոց արքան հիվանդանում է: Թագավորի քույրը՝ Խոսրովիդուխտը, մի քանի անգամ երազ է տեսնում, որ Տրդատին կարող է բուժել միայն Արտաշատում բանտարկված Գրիգորը։ Նրան ազատում են բանտարկությունից և հանդիսավոր կերպով ընդունում մայրաքաղաք Վաղարշապատում։ Գրիգորը բուժում է թագավորին։ Տրդատ III և ողջ արքունիքը մկրտվում են և քրիստոնեությունը հռչակում է պետական կրոն:

Գրավոր ներկայացրու Արշակ Երկրորդի պատմական կերպարը:

Արշակ Երկրորդ

Արշակ Երկրորդը (350-368) գահ բարձրացավ Շապուհ Բ-ի համաձայնությամբ: Ուստի նա, քանի դեռ չէր ամրապնդել իր իշխանությունը, աշխատում էր չգրգռել Սասանյան արքունիքին:

Սակայն շուտով Արշակ Երկրորդը կարողացավ իր դիրքերն ամրապնդել: Արշակ Երկրորդը ձգտում էր հավասարակշռված քաղաքականություն վարել իր երկու հզոր հարևանների նկատմամբ, սակայն դա առաջ էր բերում Հռոմեական արքունիքի դժգոհությունը: Կամենալով եկեղեցին ծառայեցնել իր ներքին քաղաքականությանը՝ Արշակ Երկրորդը կաթողիկոսական աթոռ բարձրացրեց Ներսես Մեծին:

Հռոմի հետ հարաբերությունները կարգավորելու համար Ներսեսի գլխավորությամբ պատվիրակություն ուղարկվեց Կոստանդնուպոլիս, սակայն կաթողիկոսը ձերբակալվեց: Կայսրը Հայոց թագավորի դիրքերը թուլացնելու համար Հայաստան ուղարկեց Արշակի՝ պատանդության մեջ գտնվող եղբորորդիներ Գնելին և Տիրիթին՝ նպատակ ունենալով Արշակի հակահռոմեական քաղաքականության դեպքում նրանցից որևէ մեկին Հայոց գահ բարձրացնել: Հասկանալով այդ՝ Արշակն սկզբում սպանում է Գնելին, իսկ այնուհետև՝ Տիրիթին: Թագավորն ամուսնանում է Գնելի այրի Փառանձեմի հետ և ծնվում է թագաժառանգ Պապը:

Կամենալով ամրապնդել թագավորական իշխանության հիմքերը՝ Արշակը Կոգովիտ գավառում կառուցեց Արշակավան քաղաքը: Երբ Արշակ Երկրորդը գտնվում էր Վիրքում, նախարարները պարսկական զորքերի հետ հարձակվեցին Արշակավանի վրա: Նախարարներին առաջնորդում էր դավաճան Մերուժան Արծրունին: Արշակ Երկրորդը, համախմբելով իր կողմնակիցներին, ճակատամարտեց դավաճան նախարարների հետ: Սակայն կողմերից ոչ մեկը չհաղթեց, և կաթողիկոս Ներսես Մեծի միջնորդությամբ հաշտություն կնքվեց:

Արշակ Երկրորդի թագավորության վերջին տարիները նշանավորվեցին հռոմեապարսկական պատերազմներով: Թե’ Հռոմը և թե’ Սասանյան Պարսկաստանը փորձում էին իրենց կողմը գրավել Արշակ Երկրորդին:

Գիտակցելով, որ Հայոց թագավորության ուժերը թուլացել են, Շապուհ Բ-ն դիմեց նենգ քայլի՝ Արշակ Երկրորդին առաջարկելով գալ Տիզբոն հաշտություն կնքելու: Արշակ արքան ու սպարապետ Վասակ Մամիկոնյանը ստիպված եղան ուղևորվել Տիզբոն՝ նախապես երդում ստանալով Շապուհից՝ իրենց անվտանգության վերաբերյալ: Սակայն Տիզբոնում Արշակը ձերբակալվեց և նետվեց Անհուշ բերդ, որտեղ շուտով մահացավ, իսկ Վասակ Մամիկոնյանը մորթազերծ արվեց:

Արշակ Երկրորդը մեծ հայրենասեր էր, որն ապրեց ու պայքարեց իր հայրենիքի պաշտպանության համար: ժողովուրդը նրան նվիրել է մի շարք երգեր՝ փառաբանելով նրա խիզախությունն ու հայրենասիրությունը:

Գրավոր պատմիր Աշտիշատի  եկեղեցական ժողովի  մասին

353թ. կաթողիկոս ձեռնադրված Ներսեսն Աշտիշատ գյուղում հրավիրում է հայկական եկեղեցական առաջին ժողովը: Այն ընդունեց եկեղեցական մի շարք կանոններ և կենցաղային խնդիրները կարգավորելու զանազան օրենքներ: Հատկապես խիստ կանոններ ընդունվեցին հեթանոսական սովորույթների դեմ: Արգելվեցին մերձավոր ազգականների ամուսնությունը, թաղումների ժամանակ անպարկեշտ լացն ու կոծը, բազմակնությունը և հեթանոսական այլ սովորույթներ: Ժողովը Ներսեսի առաջարկով որոշում ընդունեց հիվանդանոցներ, աղքատանոցներ և օտարների համար հյուրանոցներ բացելու մասին: Եկեղեցու սպասավորներ պատրաստելու համար վճռվեց ասորերեն և հունարեն ուսուցմամբ դպրոցներ բացել:

Գրավոր ներկայացրու Պապ թագավորի պատմական կերպարը

Պապ թագավորը հաջորդել է հորը՝ Արշակ Երկրորդին: Կրթություն ստանալու նպատակով Բյուզանդիա մեկնած Պապին և զորավար Տերենտիոսին՝ փոքրաքանակ զորախմբով, Հռոմի Վաղես II կայսրն  ուղարկել է Հայաստան: Բայց Վաղես II-ը Պապին չի ճանաչել Հայոց արքա, որպեսզի պարսիկները նրան չմեղադրեն 363 թ-ի պարսկա-հռոմեական պայմանագիրը խախտելու համար: Սակայն պարսիկները զորք են ուղարկել Հայաստան և ճակատամարտում պարտության մատնել Պապին: Նա փախել է և ապաստանել Սև ծովի մերձափնյա լեռներում: Այդ ընթացքում պարսկական զորքը ասպատակել է Հայաստանը. 14 ամիս տևած պաշարումից հետո նրանք գրավել են Արտագերս ամրոցը,  գերեվարել Պապի մորը` Փառանձեմ թագուհուն: 369 թ-ին պարսկական զորքերը, հայ իշխաններ Մերուժան Արծրունու և Վահան Մամիկոնյանի ղեկավարությամբ, գրավել և ավերել են նաև հայկական խոշոր քաղաքները:

Վաղես II կայսրը 370 թ-ին զորաբանակ է ուղարկել Հայաստան և Պապին հաստատել գահին:  Տեղեկանալով պարսիկների՝ Հայաստան ներխուժելու մտադրության մասին՝ կայսրը կրկին զորաբանակ է ուղարկել, որի օգնությամբ հայկական զորքը 371 թ-ին Ձիրավի ճակատամարտում ջախջախել է պարսիկներին: Այս հաղթանակով Պապն  ամրապնդել է իր իշխանությունը և հաջորդ  տարիներին զբաղվել երկրի ներքին խնդիրներով. վերամիավորել է Հայաստանից անջատված գավառները, ապա սպարապետ Մուշեղ Մամիկոնյանի գլխավորությամբ հայկական զորքերն ազատագրել են Արշակ Երկրորդի օրոք Հայաստանից խլված տարածքները, որից հետո Պապն ընդունել է Շապուհ II-ի բարեկամության առաջարկը: Շապուհը ճանաչել է Պապի իշխանությունը, և Հայաստանն առժամանակ զերծ է մնացել Սասանյան տերության ասպատակություններից:

Պապն անդրադարձել է նաև Հայ եկեղեցու  բարեփոխմանը. փակել է կուսանոցները, աղքատանոցները, եկեղեցական հողերի զգալի մասը միացրել է արքունականին և վերացրել բնակչությունից գանձվող տասանորդն ու պսակի հարկը:

Պապն ստեղծել է մարտունակ բանակ:

Հռոմեական կայսրությունից ձերբազատվելու նպատակով Պապը փորձել է կապ հաստատել պարսիկների հետ: Սակայն նրա ինքնուրույն քաղաքականությունն առաջացրել է Հռոմի դժգոհությունը: Հռոմի Վաղես կայսրը խորհրդակցության պատրվակով Պապին հրավիրել է Տարսոն և փորձել հսկողության տակ պահել: Սակայն Պապին իր 300-հոգանոց թիկնազորով հաջողվել է ճեղքել շրջապատումը և վերադառնալ հայրենիք: Բայց Տերենտիոսին փոխարինած Տրայանոսը կարողացել է շահել Պապի վստահությունը, նրան հրավիրել է խնջույքի և դավադրաբար սպանել:

Նշել 5 բնական գիտություն, որոնք կապված են աշխարհագրության հետ

Բնագիտություն, ֆիզիկա, կենսաբանություն, մաթեմատիկա, քիմիա:

1,Ներքոհիշյալ երկրները դասավորել ըստ տարածքի մեծության հետևյալ խմբերում, գերխոշոր, խոշոր, միջին, փոքր

Նիդերլանդներ, ֆրանսիա, Գերմանիա, Իրան, Պակիստան, Մոնղոլիա, Հայաստան, Ուկրաինա, Արգենտինա, Մոնակո, Անդորրա, Իսրայել, Ռուսաստան, Նիգերիա, Ավստրալիա, Կամերուն։

Ռուսաստան, Ավստրալիա, Արգենտինա, Իրան, Նիգերիա, Պակիստան, ֆրանսիա, Ուկրաինա Կամերուն, Գերմանիա, Նիդերլանդներ, Հայաստան, Իսրայել, Անդորրա, Մոնակո

2,Ներքոհիշյալ երկրները դասավորել ըստ բնակչության թվի նվազման

Նիգերիա, Ալբանիա, Բելգիա, Իտալիա, Մեքսիկա, Բրազիլիա, Եգիպտոս, Կիպրոս, Ճապոնիա, Ուրուգվայ, Լիբանան, Սիրիա

Կիպրոս, Ուրուգվայ, Լիբանան, Բելգիա, Սիրիա, Իտալիա, Եգիպտոս, Ճապոնիա Մեքսիկա Նիգերիա Բրազիլիա:

Ինչպե՞ս են որոշում բնակչության թիվը։

Բնակչության թվի համար հավաստի տեղեկություններ ստանալու նպատակով կազմակերպվում են մարդահամարներ: Ի մի բերելով մարդահամարների տվյալները ստանում են աշխարհի բնակչության ընդհանուր թիվը:

2․ Ինչու՞ է  բնակչության թիվը զարգացած երկրներում ավելի քիչ, քան ոչ զարգացած երկրներում։

Բնակչության թիվը հատկապես արագ է աճում աշխարհի առավել աղքատ ու թույլ զարգացած երկրներում

3․ Ի՞նչ խնդիրներ կարող է հանգեցնել բնակչության արագ աճը։

Բնակչության արագ աճը առաջացրել է բազմաթիվ հիմնախնդիրներ, ինչպիսիք են պարենային, աղքատության հաղթահարման, զբաղվածության, բնապահպանական,հանքահումքային և վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսների օգտագործման հիմնախնդիրներ: