Առաջադրվող հարցեր՝

1. Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Բացի մեխանիկական էներգիայից գոյություն ունեն էներգիայի այլ բազմաթիվ տեսակներ՝ ջերմային, էլեկտրական, քիմիական, միջուկային և այլն:

1. Ջերմային էներգիա

Մարդիկ շատ վաղուց օգտագործում են վառելանյութերի այրումից առաջացող ջերմային էներգիան: Որպես վառելանյութ օգտագործում են քարածուխը, տորֆը, նավթը, բենզինը, մազութը, բնական գազը:

2. Էլեկտրական էներգիա

Ներկայումս մարդկության կողմից ամենաշատ օգտագործվող էներգիան էլեկտրական էներգիան է: Էներգիայի այլ տեսակների հետ համեմատած` էլեկտրական էներգիան ունի մի շարք առավելություններ. հեշտությամբ և քիչ կորուստներով տեղափոխվում է մեծ հեռավորություններ, ինչպես նաև էլեկտրական սարքերում կարող է փոխակերպվել էներգիայի այլ տեսակների: 

Օրինակ

Էլեկտրաշարժիչներում էլեկտրական էներգիան վերածվում է մեխանիկական էներգիայի, ջեռուցիչ սարքերում` ջերմային էներգիայի, լուսավորող սարքերում` լուսային էներգիայի:

Էլեկտրական էներգիա ստանում են տարբեր տիպի էլեկտրակայաններում՝ հիդրոէլեկտրակայաններում, ջերմաէլեկտրակայաններում, հողմաէլեկտրակայաններում, արևի մարտկոցներում:

3. Միջուկային էներգիա

Միջուկային էներգիան անջատվում է որոշ նյութերի (ուրան, պլուտոնիում) ատոմային միջուկների ճեղքման ընթացքում: Ատոմային էլեկտրակայաններում այդ էներգիայի հաշվին էլեկտրաէներգիա է արտադրվում: Ատոմային էլեկտրակայան գործում է նաև Հայաստանում՝ Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայանը:

4. Քիմիական էներգիա

Քիմիական էներգիան անջատվում է տարբեր նյութերի միջև տեղի ունեցող քիմիական ռեակցիաների հետևանքով, ցանկացած վառելիքի այրման ժամանակ: Քիմիական էներգիայով են աշխատում, օրինակ, էլեկտրական մարտկոցները:

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը:

Եթե մարմինների համակարգից էներգիա չի հաղորդվում շրջապատին և ոչ էլ շրջապատից՝ համակարգին, ապա այդ մարմինների բոլոր տեսակի էներգիաների գումարը ժամանակի ընթացքում մնում է անփոփոխ: Այլ կերպ ասած՝ էներգիան չի անհետանում և ոչնչից չի ստեղծվում:

3.Ինչպես է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:

Երբ գունդը հարվածում է գետնին, գնդի սկզբնական պոտենցիալ էներգիան գրեթե ամբողջությամբ փոխակերպվում է կինետիկի: Գետնին հարվածելուց հետո գունդը վեր չի բարձրանում: Նշանակում է՝ գունդը կորցրել է ձեռք բերած կինետիկ էներգիան, հետևաբար՝ նաև լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Նաև ասեմ, որ չի խախտվում էներգիայի պահպանման և փոխակերպման օրենքը:

4.Ինչու է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում: Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:

Կապարի թիթեղում մոլեկուլները նույնպես օժտված են պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ, համաձայն մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական դրույթների, մոլեկուլները նույնպես փոխազդում են: Մոլեկուլների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիան կախված է նրանց միջև հեռավորություններից: Թիթեղը դեֆորմացնելիս կապարի մոլեկուլներ միջև հեռավորությունները փոխվում են: Ուստի փոխվում էնաև մոլեկուլների պոտենցիալ էներգիան:

5.Ինչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմնի մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ էներգիաների և մասնիկների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարն անվանում են մարմնի ներքին էներգիա:

Մարմնի ֆիզիկական վիճակը փոփոխելիս, օրինակ, տաքացնելիս կամ դեֆորմացնելիս, փոփոխվում է նրա ներքին էներգիան:

Դերենիկ Դեմիրճյան

 Ավելորդը

Պատմվածքի հերոսը Հաճի աղան է՝ մի վաճառական, որը շատ է սիրում և արժեքավորում իր ունեցվածքը: աճի աղայի ընտանիքում ավանդույթ կար, որ հենց որ Հաճի աղան մտնում էր տուն, ընտանիքի կանայք պետք է նրա համար սուրճ պատրաստեին, հանեին նրա կոշիկները…

Երբ Հաճի աղայի քույրը՝ Սրբունը, որը կորցրել էր իր ամուսնուն, հիվանդանում է տիֆով և անդամալույծ է դառնում, Հաճի աղան նրան բերում է իր տուն և նրա համար անկյուն է հատկացնում, որովհետև չի ուզում, որ Սրբունը բեռ դառնա ուրիշների ուսերին և նրանք բողոքեն իրենից: Բայց այդ անում է թերևս ոչ թե իր քրոջ, այլ իր պատվի մասին:

Հաճի աղան երբ իմացավ, որ թուրքերը գալու են քաղաք, առաջին բանը, որ մտածեց, իր տունը, ընտանիքը և հարստությունը փրկելն էր, իսկ եթե դա չհաջողվի, ինքն իրեն փրկելը: Նա իրեն ավելի էր սիրում, քան իր ընտանիքը:

Երբ գալիս է փախչելու պահը, Հաճի աղան չի կարողանում ֆուրգոն և սահնակ վերցնել: Սահնակը անհամեմատ փոքր էր ֆուրգոնից, և նա չի ցանկանում վերցնել իր անդամալույծ քրոջը: Եթե վերցներ, ապա չէր կարող պահել իր ընտանիքը և տարիների աշխատած հարստությունը չէր կարողնա փրկել: Եվ, քանի որ նա ինքնասեր էր ու մտածում էր իր անձի մասին, չէր կարող չվերցնել իր հարստությունները:

Վերջում Հաճի աղան զղջում է իր արածի համար, փնտրում է քրոջը, բայց չի գտնում: Հաճի աղան ինքն իրեն չի ներում այդ արարքը, հոգեպես շատ տանջվում է, հասկանում, որ ավելորդ մարդ աշխարհում գոյություն չունի: Մահից առաջ «ավելորդի» հիշատակի համար ոսկի է տալիս տերտերին աղքատներին բաժանելու համար:

ПАСХА В АРМЕНИИ: КАК АРМЯНЕ ПРАЗДНУЮТ ПАСХУ

Христианство занимает особое место в жизни армян. Армения – первая страна, принявшая христианство в качестве официальной государственной религии в 301 году нашей эры и в течение многих веков армянский народ бережно хранит многовековые традиции. Один из самых известных и важных праздников – это Пасха. Этот праздник лучше других демонстрирует связь армян с Богом.

Пасха в Армении

Армянское название Пасхи — «Сурб Затик», что означает «отстранение от грехов». В это время Армянская Апостольская церковь провозглашает воскресение Иисуса Христа. Через распятие Иисуса человечеству было даровано отпущение грехов.

Армяне празднуют Пасху с особой радостью и большим восторгом, так как это, пожалуй, самый светлый и великий праздник Армянской Апостольской церкви.

У этого праздника нет четкой даты, она меняется каждый год. Обычно Пасха отмечается в один из весенних дней с 22 марта по 26 апреля. Это потому, что Армянская Апостольская Церковь празднует Пасху в первое воскресенье, которое следует за полнолунием после весеннего равноденствия. В 2021 году Пасха будет отмечаться 4 апреля.

Пасхе предшествует Страстная неделя. После основной литургии в субботу вечером все армяне приветствуют воскресение Иисуса Христа, произнося: «Христос воскрес из мертвых», на что вы должны ответить: «Благословенно воскресение Христа». Но основное празднование Пасхи начинается в воскресенье с торжественной утренней службы. На этом все армяне заканчивают Великий пост, который длился семь недель. Все верующие должны соблюдать 40-дневный пост, чтобы очистить тело от грехов, а также очистить свои души, как это сделал Иисус Христос.

К Пасхе в Армении начинают готовиться задолго до наступления самого праздника. С Пасхой связаны разные традиции. В специальной посуде сеют семена пшеницы. После того, как ростки пшеницы проросли, на зеленые всходы выкладывают крашенные в красный цвет яйца, которые символизируют новую жизнь и возрождение, а также пролитую за человечество кровь Иисуса.

Еще одна традиция — красить яйца в красный цвет с использованием натуральных ингредиентов, например, луковой кожуры. Для этого надо варить яйца в посуде вместе с луковой кожурой, которая придает яичной скорлупе нужный оттенок. Есть веселая и увлекательная пасхальная игра, которую любят все дети и взрослые. По обычаю, участники игры зажимают яйцо в руке и ударяют по яйцу, зажатому в руке соперника. Бить надо так, чтобы разбить яйцо в руках соперника. Треснувшее яйцо забирает победитель. Все члены семьи участвуют в этой игре.

Если вы решили отметить Пасху с армянами, вы обязательно увидите на столе еще одно традиционное блюдо. Это армянская форель, которую подают с красным вином. Может показаться, что рыба и красное вино плохо сочетаются друг с другом, но они относятся к тем блюдам, о которых говорится в Библии. Рыбу Иисус разделил между людьми, а вино символизирует его кровь. Обычно на стол подается также рис с сухофруктами и изюмом, которые символизируют человечество и христиан по всей планете.

Как и во время любого традиционного праздника, во время Пасхи исполняются традиционные песни и танцы. Молодежь собираться возле церквей Еревана и танцует народные танцы, поет традиционные песни. Таким образом, армяне бережно хранят традиции своих предков.

Մակբայը՝ որպես խոսքի մաս

Լեզվում կան բառեր, որոնք արտահայտում են գործողության

հատկանիշներ, օրինակ՝ հերոսաբար կռվել, դանդաղորեն քայլել, լիովին վստա-

հել, անմիջապես օգնել, չափազանց դժվար։ Գործողության  հատ-

կանիշներ ցույց տվող բառերը միավորվում են մակբայ խոսքի մասի մեջ։

Մակբայները լինում են տեղի, ձևի, չափ ու քանակի, ժամանակի։

Տեղի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման տեղը, օրինակ՝

ամենուրեք, դեմ դիմաց, հեռու, մեջտեղ, գյուղեգյուղ, դռնեդուռ։

Ձևի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ձևը, օրինակ՝

արագ, բարեկամաբար, դանդաղ, կամաց, հերոսաբար, միաձայն, լրջորեն, հա-

զիվհազ, հապճեպ, հոտնկայս, ներքուստ, արտաքուստ։

Չափ ու քանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման

չափը, հատկանիշի դրսևորման աստիճանը, օրինակ՝ ամբողջովին, հաճախ, լիո-

վին, գրեթե, մոտավորապես, բազմիցս, մասամբ, չափազանց, փոքր-ինչ, իսպառ,

քառակի։

Ժամանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ժամա-

նակը, օրինակ՝ այժմ, այլևս, այսուհետև, արդեն, նախօրոք, վաղ, վաղուց, ուշ,

օրեցօր, առայժմ, միշտ, հիմա, հավիտյան։

Որոշ մակբայներ բազմիմաստ են և տարբեր նախադասություններում կարող

են արտահայտել տարբեր իմաստներ։ Սրանք կոչվում են ընդհանրական մակբայներ,

օրինակ՝ Շուտ-շուտ այցելում է (չափ). Շուտ-շուտ ուտում էր (ձև)։ Սրանց

տեսակը որոշվում է ըստ տվյալ կիրառության։

Յուրաքանչյուր շարքում գտի՛ր մակբայը։

1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ

2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ

3. եթե, որտեղ, ամենուր

4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ

5. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր

6. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ

7. ինչ-ինչ, փոքր—ինչ, ինչ, որտեղ

8. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր

Կազմի՛ր նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակբայները։

Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։

Քաջարի մարտիկները հերոսաբար կռվում էին:

Նա մասամբ պատասխանեց հարցին:

Նա փոքր-ինչ գունատ էր:

Ամենուրեք գեղեցիկ ծաղիկներ կային:

Նա լիովին ապաքինվեց:

Ընդգծի՛ր  երեք  տեղի մակբայ:

ա.  ամենուր, գլխովին, առայժմ, դեմառդեմ, դռնեդուռ, արագ-արագ

բ. հեռու, միանգամայն, կրկին, տեղից տեղ, վերուստ, հիմա, ամենուր

գ. միշտ, մեջտեղ, ընդառաջ, փոխնիփոխ, թեթևակի, վեր

դ. տեղ—տեղ, զույգ-զույգ, դեսուդեն, շատ-շատ, ուշ, այլուր

Ընդգծի՛ր ժամանակի երեք մակբայ

ա. ավելի, ուշ, ապա, ձեռաց, այլևս, գյուղեգյուղ

բ. վերջապես, ձեռքից ձեռք, օրեցօր, կամացուկ, այժմ, լիովին

գ. ի վերջո, հազիվհազ, մոտավորապես, դեռևս, մասնակիորեն, առմիշտ

Ընդգծի՛ր ձևի երեք մակբայ

ա. դանդաղ, փոքրիշատե, հավետ, հանկարծ, ուշիուշով, ամենուրեք

բ.  հետզհետե, իսպառ, նախ, մեկ-մեկ, դեմ հանդիման, հազիվ

Ընդգծի՛ր չափի երեք մակբայ:

ա. օրավուր, ամենևին, հազիվ, դեմուդեմ, հապճեպ, ընդամենը

բ. սրտանց, կրկին, ընդմիշտ, դարձյալ, գրեթե, վար

 My day off

My name is Gegham. I am thirteen. I go to school five days a week, so I have two days off — Saturday and Sunday. So, I get up very late on Saturday and Sunday. I enjoy staying in bed and playing computer games. I usually have late breakfast. I stay at home and watch TV, listen to music. I often go for a walk with my friends. In the evenings I like to watch films. I always go to bed late on Saturday and  Sunday. I like weekends because I can rest.

Домашнее задание

1. Запиши словосочетания с данными существительными. Обозначь падеж существительных.

1.Привет сестре(Д.п), привет брату(Д.п)

 2. Радовался празднику(Д.п), радоваться весне(Д.п)

 3. Писать пером(Т.п), писать мелом(Т.п)

 4. Рассказывать о лисе(П.п), говорить о сове(П.п) говорить о еже(П.п),

5. Урожай овса(Р.п), пшеницы(Р.п),

6. Рассказ ветерана(Р.п), рассказ гостя(Р.п)

2.Выдели существительные и укажи, в каком падеже они употреблены.

Стоят суровые морозы (и.п). Реки и озера (и.п.)одеты плотным ледяным ковром (т.п.). Январский лес (и.п)спит под теплой шубой (т.п.). В глубокий снег (и.п) спрятались маленькие елочки(и.п).

Но и в суровое время (в.п.) года (р.п.) кипит в лесу (п.п.)жизнь (и.п). Следы (и.п)  рассказывают о ней. Под широким кустом (т.п.)   ночевал заяц (и.п). На полянке (п.п.) ныряли в пушистый снег (в.п.)тетерева(и.п.). Здесь прошел величавый лось (и.п.).

3. Впиши подходящие по смыслу предлоги, укажи падеж существительных.

Добежать до реки,  подъехал к заводу, летел над полем, читал о животных, смотрел на картину,  нашёл  в портфеле, поставил на полку, ушёл с другом, увидел под кроватью, поздравление от.

Дары волхвов

Торгуясь с зеленщиком, бакалейщиком и мясником так, что горели уши, Делла насобирала всего доллар и восемьдесят пять центов. На эти гроши она должна купить подарок на рождество своему мужу Джиму.

Джим и Делла снимают меблированную квартирку. У этой семьи два сокровища: роскошные волосы Деллы, перед которыми померкли бы все драгоценности самой царицы Савской, и золотые часы Джима, которым позавидовал бы сам царь Соломон.

Делла остановилась возле вывески: «Всевозможные изделия из волос». За двадцать долларов она продала своё сокровище и на вырученные деньги купила Джиму платиновую цепочку для его часов. Готовя мужу ужин, она молилась, чтоб ему не разонравиться с короткой стрижкой.

Пришедший домой, замёрзший без перчаток Джим то ли с удивлением, то ли с ужасом, то ли с гневом рассматривал свою жену. Никакая причёска, стрижка или другая причина не могут заставить Джима разлюбить свою жену, но он никак не мог осознать факт, что у Деллы больше нет кос. Наконец Джим вытащил свёрток, в котором был набор черепаховых гребней с драгоценными камушками — предмет тайных желаний Деллы. В ответ она преподнесла мужу цепочку. Но её подарок, как и подарок Джима пришлось пока спрятать: Джим заложил часы, чтобы купить жене гребни.

Волхвы, те, кто завели моду делать рождественские подарки, были люди мудрые, поэтому и их дары были с оговорённым правом обмена в случае непригодности. Эти двое были наимудрейшими, так как пожертвовали друг для друга своими величайшими сокровищами.

Եղիշե Չարենց

Եղիշե Չարենց (Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյան) հայ բանաստեղծ, գրող և թարգմանիչ, հրատարակիչ:

Գրական անուն

Եղիշե Չարենցը Գուրգեն Մահարուն պատմել է, թե Կարս էր եկել Չարենց ազգանունով մի բժիշկ, որի ցուցատախտակի «Չարենց» մակագրությունն էլ վերցրել է։ Պատանեկան տարիների մտերիմները այլ բացատրություններ էլ են տալիս։ Ըստ Կարինե Քոթանջյանի՝ բանաստեղծը Չարենց է մկրտվել, որովհետև մանկուց եղել է չար երեխա։ Նրան այնքան են չար ասել, որ Չարենց էլ մնացել է։ Իսկ Անուշավան Ջիդեջյանը (Վիվան) բանաստեղծի կողմից վկայել է, որ Չարենց անունն առաջացել է Ալեքսանդր Պուշկինի «Անչար» ոտանավորի հնչյունական տեղաշարժերի արդյունքում, անչարը ծառատեսակ է, որ աճում է անապատում, և որի արմատները թույն են արտադրում։ 1921 թվականից «Չարենց» գրական անունը նրա համար դառնում է նաև քաղաքացիական ազգանուն։ «Չարենց» անվան ընտրությանը բանաստեղծն ավելի ուշ տվել է տրամաբանական այսպիսի բացատրություն. «Աշխարհում բարու դիմակի տակ շատ հաճախ չարն է թաքնված, ես էլ իմ հոգու բարի բովանդակությանը, այսպես ասած, չար անուն եմ տվել»։

Կենսագրություն

Չարենցը ծնվել է 1897 թվականին, Կարսում։ «Արևելյան փոշոտ ու դեղին մի քաղաք, անկյանք փողոցներ, բերդ, Վարդանի կամուրջ, Առաքելոց եկեղեցի և հինգ հարկանի պաշտոնական մի շենք»,- այսպես է գրողը ներկայացնում իր ծննդավայրը։ Այս տխուր միջավայրը, սակայն, նրան տվել է ինչ-որ բան, ազդել մանուկ հոգու վրա։ Բանաստեղծն ինքն էլ այս մթնոլորտի հետ է կապում իր խառնվածքի ձևավորումը։ Նրա ծնողները՝ գորգավաճառ Աբգար Սողոմոնյանը և Թեկղի /Թելլի/ Միրզայանը, Կարս էին գաղթել Պարսկաստանի Մակու քաղաքից։ Սողոմոնյանների ընտանիքում մեծանում էին չորս տղա և երեք աղջիկ։ Կարսի տունը այժմ կիսավեր վիճակում է։ Ապագա բանաստեղծը հետևողական կրթություն չի ստացել։ 1908-1912 թվականներին սովորել է Կարսի ռեալական ուսումնարանում և հեռացվել՝ ուսման վարձը վճարել չկարողանալով պատճառով։ 1912 թվականին Թիֆլիսի «Պատանի» ալմանախում լույս է տեսել նրա «Ծաղիկները հեզ թեքվում են քամու օրորի տակին» տողով սկսվող առաջին բանաստեղծությունը։ 1914 թվականին լույս տեսավ նրա բանաստեղծությունների առաջին գիրքը՝ «Երեք երգ տխրադալուկ աղջկան». նա արդեն հանդես էր գալիս «Չարենց» գրական ազգանվամբ։ 1915 թվականին նա զինվորագրվում է հայ կամավորական գնդերից մեկում և հասնում մինչև Վան։

1915 թվականին Հայկական կամավորական 6-րդ ջոկատը, թուրքերի դեմ կռվող ռուսական բանակին միանալու համար, անցնում էր Վանա լճից հյուսիս-արևելք գտնվող Թափարիզ լեռան վրայով։ Լեռան կատարին՝ ձյուների մեջ, սառած-ընկած էին ծերերի, կանանց, երեխաների դիակներ… Տարերայնորեն գումարված միտինգում ելույթ ունեցավ նաև վտիտ մարմնով կարսեցի մի կամավորական։ Զինվորական համազգեստը մեծ էր նրա վրա, բայց խոշոր, սև աչքերում այնպիսի կրակներ էին վառվում, որ ոչ ոք չէր նկատում հագուստի անհամապատասխանությունը։ Այդ զինվոր-հռետորը ապագա մեծ բանաստեղծ Եղիշե Չարենցն էր (Սողոմոնյան)։ Տեսածի, ապրածի ու զգացածի յուրահատուկ արտահայտությունը հետագայում դարձավ բանաստեղծի «Դանթեական առասպել» պոեմը, որը 1914-1918 թվականների համաշխարհային պատերազմի առաջին և ամենացնցող արձագանքն է հայ գրականության մեջ։ Այս պոեմը առաջին գրավոր հիշատակություններից է Հայոց եղեռնի մասին։

Գիտելիքների պակասը նա լրացրել է կյանքի համալսարաններում և ընթերցանությամբ։ Հայրենիքին պիտանի լինելու մղումով 1919 թվականի աշնանը նա ուսուցչություն է անում Կարսի մարզի Բաշքյադիկլար գյուղի դպրոցում։

Չարենցի անունը նրան արժանի բարձր գնահատականով ներկայացնելու պատիվը վիճակված էր խոշորագույն քննադատ, Հանրային կրթության և արվեստների նախարար Նիկոլ Աղբալյանին, որն էլ հայ գրական ընկերության անդրանիկ նիստերից մեկը 1919 թվականի հոկտեմբերի 18-ին նվիրեց Չարենցի ստեղծագործությանը։ Բանաստեղծը թեև ներկա չէր երեկոյին, բայց տեղեկացավ գրական այդ իրադարձության մասին։ 1920 թվականի հունվար-մայիս ամիսներին Աղբալյանին ներկայացած բանաստեղծն աշխատանքի է նշանակվել Աղբալյանի ղեկավարած նախարարությունում, որպես հատուկ հանձնարարությունների կոմիսար։ 1920-1921 թվականներին Չարենցին վերստին տեսնում ենք ուսուցչի պաշտոնում։ Այս բարդ ու հարափոփոխ ժամանակների ծնունդն են նրա «Նաիրի երկրից», «Դեպի ապագան», «Բրոնզե թևերը կարմիր գալիքի» ռադիոպոեմները՝ գրված 1920 թվականին։

1920-ական թվականների առաջին տարիները ևս բուռն շրջան են նրա թե՛ գրական, թե՛ անձնական կյանքում։ Մեկը մյուսի հետևից գրում է «Էմալե պրոֆիլը Ձեր», «Փողոցային պչրուհուն» շարքերը, «Ամենապոեմ», «Չարենցնամե» պոեմները, շարադրում «Երկիր Նաիրի» վեպը։ 1921 թվականի մայիսին ամուսնանում է Արփենիկ Տեր-Աստվածատրյանի հետ, ում հանդեպ տածում էր անսահման սեր ու գորով և ում հետագայում պիտի կոչեր «հերոսական կին և բարեկամ»։

1932 թվականին լրանում է Չարենցի գրական գործունեության 20 տարին։ Գրողների միությունը որոշում է նշել այդ հոբելյանը, ինչն այդպես էլ չի նշվում։ 1935 թվականից սկսած՝ Չարենցի դեմ ուղղված հալածանքներն ավելի են խորանում։ Նրան հեռացնում են հրատարակչությունից և գրողների միությունից։ 1936 թվականի սեպտեմբերի 24-ից Չարենցը ենթարկվում է տնային կալանքի, նույնը վերջնականապես պարտադրվում է նոյեմբերի 9-ին։ Հայտնի է նաև, որ այդ օրերին գրազի համար մի գիշերում Չարենցը գրել և հաջորդ օրը պատռել է վեց տասնյակից ավելի քառյակ։ 1936 թվականից ավելի ուժգնացած հալածանքների օրերին Չարենցը մեկուսացած կյանք է վարում։

Չարենցը տառապել է խորացած մորֆինիզմով, որից և հյուծվել է օրգանիզմը, իսկ վերջին օրերին մորֆիի բացակայությունը հասցրել է աղեստամոքսային ուղու քայքայման։ Նրա վիճակը ծանրացել էր նոյեմբերի 17-ից, այդ պատճառով տեղափոխվել էր բանտի հիվանդանոց, ուր և վախճանվել է նոյեմբերի 27-ին։

Առաջադրանքներ

1.Գրի՛ր 2, 5, 8, 11, 15 կարգաթվերով տարրերի քիմիական նշանները , նշիր դիրքը պարբերական համակարգում:

2`He-8 խումբ,1պարբերություն

5`B-3 խումբ,2պարբերություն

8՝O-6 խումբ, 2 պարբերություն

11՝Na-1 խումբ, 3 պարբերությւն

15՝P-5 խումբ, 3 պարբերություն

2.Ստորեւ ներկայացված բանաձեւերից ընտրե՛ք իոնային և կովալենտ կապով միացությունները՝ LiF, N2O, Na2O, PF3, NH3, MgJ2, O2, CH4, CaCl2:

Իոնային՝LiF,Na2O

Կովալենտ՝N2O,PF3,NH3,MgJ2,O2,CH4,CaCl2

3.Հաշվե՛ք Cl տարրի օքսիդացման աստիճանը HClO4 , KClO3միացությանների մեջ:

4.

Առանձնացրու՛ քիմիական ռեակցիաները ՝նշելով ռեակցիայի տեսակը

Նշի՛ր ռեակցիային մասնակցող նյութերի օքսիդացման աստիճանները

.դասակարգի՛ր ռեակցիային մասնակցող անօրգանական նյութերը

.Նշի՛ր ռեակցիային մասնակցող նյութերի քիմիական կապի տեսակը.

2Mg + O 2 =2MgO՝միացման ռեակցիա

Mg՝պարզ-մետաղ,0,մետաղական

O`պարզ-իներտ գազ,0,կովալենտ

Mg+2O-2`բարդ,օքսիդ,իոն

Fe + CuCl2 = Cu + FeCl 2՝տեղակալման

Fe`պարզ-մետաղ,0,մետաղական

Cu2Cl-12`բարդ-աղ,իոն

Cu`պարզ-մետաղ,0,մետաղական

Fe+2Cl-2`բարդ-աղ-իոն

CaCO 3 → CaO + CO 2`քայքայման

Ca+2CO3-2`բարդ-աղ-իոն

Ca+2O-2`բարդ-օքսիդ-իոն

CO2` բարդ-օքսիդ,կովալենտ

2KClO 3 → 2KCl + 3O 2՝քայքայման

 2KCLO3-բարդ,աղ,իոն

2KCl-բարդ,օքսիդ,իոն

3O2-պարզ,թթվածին,0,գազային

Fe 2 O 3 + HCl =FeCl 3 + H 2 O

Fe2O3-բարդ,օքսիդ,իոն

HCl-բարդ,թթու,կովալենտ բևեռային

FeCl3-բարդ,օքսիդ,իոն

H2O-բարդ,օքսիդ,կովալենտ բևեռային

Fe + H 2 SO 4 =FeSO 4 + H 2чտեղակալման ռեակցիա

Fe`պարզ-մետաղ,0,մետաղական

H2SO4`բարդ,աղ,կովալենտ

Շնչառության նշանակությունը: Շնչառական օրգանների կառուցվածքը և գործառույթները

Շնչառության նշանակությունը

Բոլոր կենդանի օրգանիզմները, նաև մարդը, նյութափոխանակության իրականացման համար մշտապես թթվածնի կարիք են զգում: Թթվածինը օրգանիզմ է մտնում շնչառության միջոցով:

Շնչառությունը գործընթացների համալիր է, որն ապահովում է օրգանիզմի կողմից թթվածնի յուրացումը, նրա օգտագործումը օրգանական նյութերի օքսիդացման համար և նյութափոխանակության արգասիք ածխաթթու գազի հեռացումը:

Շնչառական համակարգը կազմված է օդատար ուղիներից (քթի խոռոչ, քթըմպան, կոկորդ, շնչափող և բրոնխներ) և գազափոխանակության օրգաններից` թոքերից:

Քթի խոռոչը ոսկրաաճառային միջնորմով բաժանվում է երկու խոռոչների: Յուրաքանչյուր խոռոչ ունի ոլորապտույտ անցուղիներ, որոնք մեծացնում են նրա ներքին մակերեսը: Այդ ամբողջ մակերեսը պատված է լորձաթաղանթով, որը կազմված է թարթիչավոր էպիթելային հյուսվածքից: Թարթիչների թարթման, շարժման օգնությամբ քթի խոռոչից հեռացվում է լորձը՝ նրան կպած մանրէների և փոշու հետ միասին: Քթի խոռոչում ներշնչված օդը, շփվելով լորձաթաղանթի արյունատար անոթների հետ, տաքանում է՝ հասնելով մարմնի ջերմաստիճանին, իսկ լորձի միջոցով խոնավանում է (մինչև  95 % խոնավություն) Քթի խոռոչից օդը անցնում է քթըմպան, որն ըմպանի վերին մասն է, ապա մտնում է կոկորդ:

Կոկորդ

Կոկորդը գտնվում է պարանոցի վերին մասում: Այն մի քանի աճառներով, կապաններով, ջլերով և մկաններով միմյանց միացած խոռոչ է: Աճառներից ամենամեծը՝ վահանաճառը, շոշափվում է պարանոցի վրա առջևից: Այն արտաքինից պաշտպանում է կոկորդը: Կոկորդի մուտքը վերևից փակվում է մակկոկորդի աճառով, որը կլլման պահին խոչընդոտում է սննդագնդիկի թափանցումը շնչափող: Հակառակ դեպքում սննդանյութի անցումը շնչափող շնչահեղձության և մահվան պատճառ կարող է դառնալ:

Կոկորդի խոռոչը պատված է լորձաթաղանթով, որը վնասազերծում է օդի հետ այստեղ հասած մանրէները, փոշին և շարունակում է տաքացնել ու խոնավացնել օդը:

Շնչափողը անմիջապես կոկորդի շարունակությունն է: Այն  10−15 սմ երկարությամբ խողովակավոր օրգան է: Կազմված է  16−20  աճառային կիսաօղակներից, որոնց շնորհիվ պարանոցի շարժումների դեպքում շնչափողի լուսածերպը մնում է բաց վիճակում, և օդն անարգել անցնում է շնչառական ուղիներ: Շնչափողի հետին պատը հպվում է կերակրափողին, և աճառի բացակայության շնորհիվ չի խանգարվում սննդագնդիկի տեղաշարժը: Շնչափողը ստորին մասում վեր է ածվում երկու գլխավոր՝ աջ և ձախ բրոնխների:

Բրոնխները կառուցվածքով նման են շնչափողին: Նրանք երկու խոշոր խողովակներ են, որոնք մտնում են թոքեր և այնտեղ ճյուղավորվելով առաջացնում են բրոնխածառ: Խոշոր բրոնխները վեր են ածվում մանր բրոնխների, սրանք էլ` մանրագույն բրոնխների, որոնք ավարտվում են օդով լցված թոքաբշտերով: Թոքաբշտերի պատերը կազմված են միաշերտ հարթ էպիթելից, բարակ առաձգական թելերից և պատված են արյան մազանոթների խիտ ցանցով:

Թոքերը երկուսն են, տեղավորված են կրծքավանդակում, գրավում են համարյա նրա ամբողջ խոռոչը: Թոքերը նման են հատած կոնի, գագաթով ուղղված են վեր, հիմքով՝ ցած և հենվում են ստոծանուն: Թոքերը խոր ակոսներով բաժանվում են բլթերի: Յուրաքանչյուր թոքի մեջ մտնում է մեկ բրոնխ, բազմակի ճյուղավորվելով վերածվում մանրագույն բրոնխների, որոնք ավարտվում են մանրադիտակային մեծություն և կառուցվածք ունեցող թոքաբշտիկներով և նմանվում խաղողի ողկույզի:

Թոքաբշտիկների պատը կազմված է միաշերտ բջիջներից, որոնք արտաքուստ ծածկված են արյունատար մազանոթների խիտ ցանցով: Թոքաբշտերի և մազանոթների պատերի միջև կատարվում է գազափոխանակություն:

Test

Choose from the following prepositions at, by, for, from, in, on, with and complete the sentences.

Where do you come from     ?

My cousin lives   in   Norway.

They are walking on  the bridge.

I don’t like flying, so I went to Paris by   bus.

You can stay    with   me tonight.

My birthday is  on  29th February.

I’ll see you at   Christmas.

Put the books on  the table, please.

I haven’t seen you  for   ages.

I like this house   by   the river.

Use the verbs in brackets to complete the sentences. Use the correct tense.

1. When I  looked out of the window, I  saw John.

2.  Have you ever  played the piano since you left school?

3. I  have not seen him for two days.

4. When he tried to open the door, he  dropped his key.

5. They  have lived in this house since 1987.

6. My father  was washing his car while my mother and I  were preparing dinner.

7. Did you  meet her yesterday?

8. Mary  has been in London for three days.

9. The headmaster  entered the classroom when they  were writing their exams.

10. He bought a new car last week.

11. I think that they  will arrive tomorrow morning.

12. Last Wednesday they  played chess after they  had done their homework.

Choose the correct pronouns to complete the sentences.

1. The old woman lived alone, with —- to look after —-.

A) someone / her

B) anyone / herself

C) everyone / she

D) no one / her

E) anyone / she’s

2. —- two rings here on my little finger belonged to —- grandmother.

A) These / my

B) That / mine

C) Those / me

D) The / myself

E) This / my

3. When the little boy grabbed the lizard, —- tail broke off in —- hand.

A) it’s / his

B) it / him

C) its / his

D) it / one’s

E) its / he’s

4. A baby learns the meaning of words as —- are spoken by others and later uses —- in sentences.

A) their / they

B) they / them

C) they / themselves

D) it / them

E) they / it

5. Some of these clothes are —-, and the rest of —- belong to Zack.

A) yours / it

B) my / them

C) hers / their

D) me / they

E) mine / them

6. As for —-, I prefer to let people make up —- minds.

A) myself / each other’s

B) I / his own

C) mine / one another’s

D) me / their own

E) my / theirs

7. The solicitor wrote a letter to Ann and —- in which he asked us if we could settle the matter between —-.

A) I / us

B) me / us

C) myself / ours

D) mine / our

E) me / we

8. As —- cuts it as well as he does, I always have my hair cut at Johnson’s.

A) anyone

B) someone else’s

C) no one else

D) everyone

E) nobody’s

9. They decided to buy the house because —- location would allow —- to get to work very easily.

A) theirs / them

B) it / themselves

C) its / them

D) they / us

E) its / their

10. Our dog is of a very good breed as —- is the offspring of two very champion dogs and inherited —- features.

A) this / its

B) he / them

C) she / theirs

D) that / his

E) it / their

 Complete the following exercise with adjective or adverb form of the words.

1. That pitbull looks angry.

2. She spoke  quietly.

3. Erica listened to her mother carefully.

4. Mary makes  careless mistakes.

5. Children grow  quickly.

6. He is very happy today.

7. It’s raining heavily.

8. Morgan was  seriously hurt in a car accident. (serious)

9. His situation was very serious.

Queen Elizabeth II

Queen Elizabeth II is Head of State of the United Kingdom, Head of the Commonwealth and Supreme Governor of the Church of England.

Her reign began on the 6th February 1952.

Top 10 facts

The Queen was the elder daughter of Prince Albert, the Duke of York and his wife (Lady Elizabeth Bowes-Lyon). She had a younger sister called Margaret Rose.

Following the death of her grandfather King George V in January 1936, Elizabeth’s uncle David became the new King Edward VIII

The Queen married Prince Philip, Duke of Edinburgh in 1947.

The Queen heard of the death of her father while she was on tour in Kenya. Her coronation was held at Westminster Abbey on the 2 June 1953.

She has four children – Charles, Prince of Wales; Anne, Princess Royal; Andrew, Duke of York and Edward, Earl of Wessex. She also has eight grandchildren.

1992 was a difficult year for the Queen. Windsor Castle caught fire and the marriages of her three eldest children foundered.

In June 2012 the Queen celebrated her Diamond Jubilee – 60 years on the throne.

The Queen is the constitutional monarch.

There have been 12 Prime Ministers during her reign. The first of these was Sir Winston Churchill.

As Head of State the Queen formally opens each new parliamentary session.