Կայսրը, իբր թե կնճռոտ հարցերը լուծելու համար, Գագիկ Բ-ին հրավիրեց Կոստանդնուպոլիս:
Սպարապետ Վահրամ Պահլավունին, Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունին և նրանց կողմնակիցները դեմ էին Հայոց թագավորի Կոստանդնուպոլիս գնալուն: Սկզբում նրանց հորդորով Գագիկը հրաժարվեց հրավերից՝ հասկանալով որ դրանից խարդախություն է բուրում: Սակայն, շատ չանցած, նա տեղի տվեց կաթողիկոսի և Վեստ Սարգսի համառ հորդորներին և 1044թ. մեկնեց Բյուզանդիայի մայրաքաղաք:
Բանակցությունների փոխարեն նրանից պահանջեցին Անին իր շրջակայքով, ինչը Գագիկ Բ-ն խիզախորեն մերժեց: Նա կայսրին ամոթանք տվեց հետևյալ խոսքերով. «Հայոց տան տերն ու թագավորն ես եմ և ես քեզ չեմ տալիս հայոց երկիրը, որովհետև դու ինձ խաբեությամբ ես բերել Կոստանդնուպոլիս»: Դրանից հետո կայսրը նրան կալանավորեց և թույլ չտվեց երկիր վերադառնալ: Կրկին Անի ուղարկված բյուզանդական զորքերը դարձյալ պարտություն կրեցին: Սակայն հաղթանակն անարդյունք եղավ, քանի որ բյուզանդամետ ուժերը կաթողիկոսի գլխավորությամբ քաղաքն առանց կռվի հանձնեցին բյուզանդացիներին: Հայաստանի Բագրատունյաց կենտրոնական թագավորությունն ընկավ: Այն մեծ հարված էր հայոց պետականությանը, քանի որ երկար դարեր հայ ժողովուրդը չկարողացավ բուն Հայաստանում վերականգնել իր անկախ պետականությունը:
Շարունակեցին իրենց գոյությունը պահպանել Կարսի, Տաշիր-Ձորագետի և Սյունիքի թագավորությունները: Սակայն դրանք թույլ էին և ի վիճակի չէին համահայկական պետություն ստեղծելու շարժումը գլխավորել:
Հայոց թագավորությունը երկար ժամանակ չունեցավ մշտական մայրաքաղաք: Դվինը շարունակում էր մնալ արաբական ամիրայության կենտրոն, իսկ այն արաբներից մաքրելու համար մղվող պայքարն առայժմ հաջողությամբ չէր պսակվում:
Բացի այդ, Դվինը դուրս էր Բագրատունիների հիմնական տնտեսական կենտրոն Շիրակից: Շիրակում հնագույն Անի ամրոցի շուրջ ծնունդ առավ մի նոր քաղաք, որը Բագրատունիները 961թ. հռչակեցին մայրաքաղաք: Անին աշխարհագրական և ռազմավարական հարմար դիրք ուներ և գտնվում էր բանուկ առևտրական ճանապարհների խաչմերուկում: Անին, դառնալով մայրաքաղաք, արագ աճեց ու կառուցապատվեց շքեղ շինություններով և պարսպապատվեց:
Նոր մայրաքաղաքի հիմնումը խորհրդանշում էր Բագրատունյաց թագավորության հզորացումը: Անին մայրաքաղաք դարձնելու տոնակատարությունը միացվեց Աշոտ Գ-ին թագադրելու հանդիսության հետ: Անի էին հրավիրված Հայաստանի և հարևան երկրների՝ Վիրքի, Աղվանքի նշանավոր դեմքերը:
Աշոտ Գ-ն և նրա հաջորդները միջոցներ չէին խնայում նոր մայրաքաղաքը բարեկարգելու, ամրացնելու համար: 963-964թթ. կառուցվեց արագ աճող քաղաքն ընդգրկող աշտարակներով ամրացված պարիսպների առաջին գիծը: Հետագայում Անին այնքան արագ ընդարձակվեց, որ Սմբատ Բ-ի օրոք՝ 989թ. անհրաժեշտ եղավ կառուցել քաղաքի պարիսպների երկրորդ գիծը:
Ճարտարապետական հոյակապ շինություններով մայրաքաղաքի կառուցապատումը շարունակվեց նաև հետագա տասնամյակներում: Քաղաքն ուներ ընդարձակ շուկա, իջևանատներ: Այնտեղ կառուցվել էին տասնյակ եկեղեցիներ, տաճարներ, պալատներ, շքեղ հյուրանոցներ, աշխարհիկ բազմաթիվ այլ շենքեր: Այն միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ ու հռչակավոր քաղաքն էր: Ժողովրդի ասելով՝ Անին ուներ հազար ու մի եկեղեցի:
Ի՞նչ տարբերություն կա նյութական արտադրության ոլորտների և ձնկորսության, անտառային տնտեսության, որսորդության միջև:
Տարբերությունն այն է, որ նյութական արտադրությունը նյութական է, իսկ ձնկորսությունը, անտառային տնտեսությունը, որսորդությունը բնական են։ Ձնկորսությունը, անտառային տնտեսությունը, որսորդությունը մոտ են գյուղատնտեսությանը, իսկ նյութական արտադրությունը արդյունաբերություն է։
Ի՞նչ նյութական բարիքներ է մարդուն տալիս անտառը և այդ բարիքները տնտեսության ո՞ր ճյուղերում են օգտագործվում:
Անտառը մարդկանց տալիս է փայտ, թթվածին և գյուղատնտեսության համար լավ միջավայր։ Բոլոր ճյուղերում էլ օգտագործվում են անտառային բարիքները։ Արդյունաբերությանը տալիս են փայտ, իսկ արդյունաբերությունը այդ փայտից պատրաստում է կահույք։ Սպասարկման ոլորտում վաճառում են փայտը։
Ի՞նչ հետևենաքներ են թողնում ձնկորսությունը, անտառային տնտեսությունը և որսորդությունը բնության վրա:
Ձկների մեծ քանակությունը ձկնորսությունը կարող է ոչնչացնել ջրային պաշարի մեծ մասը: Որսորդությունն էլ է ունի իր վատ հետևանքները: Անտառներից վառելանյութ ստանալը նպաստում է անտառների ոչնչացմանը և դրա հետևանքով կարող է ոչնչանալ նաև կենդանական աշխարհի մեծ մասը, իսկ թթվածնի պակասը վնասակար է մարդկության համար։
Որո՞նք են անասնապահության զարգացման նախադրյալները:
Անասնապահության զարգացման նախադրյալներն են հողատարծքը, ֆերմաները, բուսածածկը, արոտավայրերը, կլիման:
Ի՞նչ կապ ունի անասնապահությունը տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:
Օրինակ՝ բուսաբուծությունը արդյունաբերությանը տալիս է՝ հումք, իսկ անասնապահությանը՝ սնունդ։
Նշել այն երկները, որտեղ առաջատար են անասնապահության հետևյալ ճյուղերը՝ ոչխարաբուծություն, խոզաբուծություն, խոշոր եղջերավոր անանսապահություն, ձիաբուծություն, ձնկորսություն:
Ոչխարաբուծություն հատկապես զարգացած է Ավստրալիայում, Ղազախստանում, Նոր Զելանդիայում, խոզաբուծությունը՝ Չինաստանում, խոշոր եղջերավոր անանսապահությունը՝ Հնդկաստանում, որին հաջորդում են Բրազիլիան, Չինաստանը, ԱՄՆ-ը, ձիաբուծությունը-Միջին Ասիայում, ձնկորսությունը՝ ԱՄՆ-ում, , Նորվեգիայում, Ճապոնիայում:
Թռչունները տաքարյուն կենդանիներ են։ Մարմնի ջերմաստիճանը բավականին բարձր է և կայուն։ Կարող է հասնել +40- +46 °С: Ձմռանը թռչունների ջերմաստիճանն օդի ջերմաստիճանին կարող է գերազանցել 60-70°С-ով և կախված չէ միջավայրի ջերմաստիճանից։
Թռչունների առջևի վերջույթները ձևափոխվել են թևերի, սիրտը քառախորշ է, ունեն լավ զարգացած թոքեր, մարմինը ծածկված է փետուրներով, մաշկը զուրկ է գեղձերից, բազմանում են ցամաքում։ Սողունների համեմատությամբ ունեն լավ զարգացած նյարդային համակարգ։
Թռչունները հարմարվել են տարբեր էկոլոգիական պայմաններին։ Հայտնի է թռչունների ավելի քան 9 հազար տեսակ, որոնք միավորվում են 3 հիմնական խմբերում՝ ողնուցավորներ (թռչողններ), անողնուցավորներ (վազողներ), լողացողներ կամ պինգվիններ:
Ծիծեռնակներ
Ծիծեռնակները ճնճղուկանմանների կարգի թռչունների ընտանիք է։ Հայտնի է 179, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ գյուղական ծիծեռնակ, քաղաքային ծիծեռնակ, առափնյա ծիծեռնակ, ժայռային ծիծեռնակ, շիկագոտի ծիծեռնակ։ Ինքնատիպ կառուցվածքով թռչուններ են։ Կտուցը թույլ է, հիմքում լայն, բերանի բացվածքը՝ մեծ, թևերը՝ նեղ, երկար, պոչը՝ մկրատաձև, ոտքերն ու մատները՝ թույլ զարգացած։
Բոլոր տեսակի այդպիսի թռչունները ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում, ինչպես նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և Հարավային Ամերիկայում։
Գյուղական ծիծեռնակը փոքրիկ, կապտամոխրագույն մեջքով, վառ նարնջագույն կոկորդով, սպիտակ կուրծքով և մկրատաձև պոչով թռչուն է: Թռիչքում` երկնքի ֆոնի վրա, նա ամբողջովին սև է երևում: Բայց նրան շատ հեշտ է ճանաչել մկրատաձև պոչից և թեթև, սահուն թռիչքից:
Նրանց շատ հաճախ կարելի է տեսնել էլեկտրական լարերի վրա նստած: Ամռանը նրանց հաճելի ծլվլոցը յուրահատուկ զարթուցիչի դեր է կատարում:
Աֆրիկայից նրանք վերադառնում են Եվրոպական տարածաշրջան, որպեսզի բույն հյուսեն, ձու դնեն ու ձագ հանեն:
Հայաստան ծիծեռնակները վերադառնում են հիմնականում ապրիլի սկզբին, իսկ չվում են սեպտեմբերի կեսերին:
Քաղաքային ծիծեռնակը ծիծեռնակների ընտանիքին պատկանող թռչուն է: Քաղաքային ծիծեռնակի մարմնի վերին մասը կապտասև է` մետաղափայլով, պոչը կարճ է, մկրատաձև կտրվածքով: Մեջքի, պոչի մակերեսը և որովայնը սպիտակ են: Քաշը` 20-22 գ, թևի երկարությունը` 97-118 մմ:
Քաղաքային ծիծեռնակը ՀՀ-ում բնադրվող, չվող թռչուն է: Գարնանը` մարտ-ապրիլ ամիսներին, վերադառնում է : Տարածված է առավելապես լեռնային շրջաններում, որտեղ կան լերկ, զառիթափ ժայռեր: Բնակվում է նաև մարդու հարևանությամբ: Բնադրվում է գաղութներով: Բույնը ծեփում է ցեխից` ժայռերի կամ շենքերի պատերին, կարող է բնադրվել նաև ոչ մեծ խմբերով: Խոշոր գաղութներում կարելի է հաշվել 100-500 բույն: Բույնը նման է կիսագնդի: Բազմանում է մայիսից մինչև հուլիս, տալիս է երկու սերունդ, դնում է 4-6 սպիտակ ձու: Քաղաքային ծիծեռնակներին հաճախ կարելի է տեսնել մեծ և փոքր խմբերով էլեկտրալարերին նստած: Ծիծեռնակների մյուս տեսակների համեմատությամբ` ավելի հաճախ իջնում է գետնին: Սնվում է միջատներով:
Այս տեսակի թռչունները տարածված են Եվրոպայում, Փոքր Ասիայում, Իսրայելում, Հիմալայներում, Բիրմայում, Աֆրիկայում, Սիբիրում, Ենիսեյի ստորին հոսանքում, Սախալինում, Կուրիլյան կղզիներում, Միջին Ասիայում, Անդրկովկասում:
Մարգարյան Գեղամ 