Արտազատական և խառը գեղձեր

Էվոլյուցիայի ընթացքում մարդու օրգանիզմում ձևավորվել են հատուկ օրգաններ՝ գեղձեր, որոնցում առաջանում են կենսաբանական ակտիվ նյութեր և  ազդում օրգանների կենսագործունեության վրա։

Գոյության ունի գեղձերի  3  տեսակ՝ արտազատական, ներզատական և խառը։

Արտազատական գեղձերն ունեն ծորաններ, որոնցով նյութերն արտազատվում են մարմնի խոռոչների մեջ կամ մաշկի մակերևույթին:

Արտազատական գեղձերից են արցունքագեղձերը, թքագեղձերը,լյարդը, քրտնագեղձերը, ճարպագեղձերը և կաթնագեղձերը։

Խառը գեղձերը այն գեղձերն են, որոնք կատարում են և՛ ներզատիչ և՛ արտազատիչ ֆունկցիաներ։

Խառը գեղձերից են սեռական և ենթաստամոքսային գեղձերը։

Խառը գեղձեր

1. Ենթաստամոքսային գեղձ

 Ենթաստամոքսային գեղձը խառը գեղձ է, որը գտնվում է ստամոքսի տակ՝ նրանից դեպի ձախ։ Ենթաստամոքսային գեղձը բաժանվում է հետևյալ մասերի՝ գլխիկ, մարմին  և պոչ: Նրա ներզատական մասը ներկայացված է բջիջների կղզյակներով, որոնց մի խումբը արտադրում է ինսուլին հորմոնը, իսկ մյուս խումբը՝ գլյուկագոն: Ինսուլինը իջեցնում է գլյուկոզի պարունակությունը արյան մեջ, իսկ գլյուկագոնը ունի հակառակ ազդեցությունը:

 Ինսուլինի պակասի դեպքում զարգանում է շաքարախտ (շաքարային դիաբետ) հիվանդությունը:

 Հիվանդները մշտապես պետք է հետևեն սննդակարգին,ստուգեն արյան մեջ շաքարի քանակությունը:

 2.Սեռական գեղձեր

Սեռական գեղձերը խառը գեղձեր են։ Գտնվում են որովայնի խոռոչում: Նրանք սինթեզում են սեռական բջիջներ ու սեռական հորմոններ։ Արական սեռական գեղձերի՝ սերմնարանների հատուկ բջիջներում սինթեզվում են արական սեռական հորմոններ։ Դրանք խթանում են սեռական օրգանների զարգացումն ու երկրորդային սեռական հատկանիշների՝ մորուքի աճի, բնորոշ մազածածկի, մկանների աճի, ձայնի, մարմնակազմվածքի ձևավորումը։ Տղամարդկանց մոտ գեղձի թերգործառույթը բերում է անպտղության:

Իգական սեռական  գեղձերի՝ ձվարանների հորմոնները նպաստում են արգանդի ու կաթնագեղձերի ձևաբանական զարգացմանը, մասնակցում երկրորդային սեռական հատկանիշների՝ մարմնակազմվածքի բնորոշ ձևավորմանը, ձայնի հնչեղությանը, կարգավորում սեռական ցիկլը, հղիությունն ու ծննդաբերությունը։ Կանանց մոտ գեղձի թերգործառույթը բերում է մարմնի ոչ բնորոշ մազակալման և անպտղության: Գերֆունկցիայի ժամանակ կանանց և տղամարդկանց մոտ դիտվում է վաղ սեռահասունացում:

Արտազատական գեղձեր

1.Արցունքագեղձ

Արցունքագեղձերը  արտադրում են արցունքային հեղուկ։ Կոպերի թարթման հետևանքով այն հավասարաչափ տարածվում է ակնագնդի մակերևույթին։

Արցունքը խոնավեցնում է ակնագնդի մակերեսը, հեռացնում կողմնակի մասնիկները, տաքացնում աչքը: Նրանում պարունակվող աղի բարձր կոնցենտրացիան ճնշում է, իսկ լիզոցիմ ֆերմենտը՝ վնասազերծում բակտերիաներին:

2. Թքագեղձերը

Թքագեղձերը բացվում են բերանի խոռոչում: Կան ինչպես մանր, այնպես էլ խոշոր թքագեղձեր։ Խոշոր թքագեղձերն են՝ հարականջային, ենթալեզվային և ենթածնոտային:

3. Քրտնագեղձեր

Քրտնագեղձերը արտադրում և արտազատում են քրտինք։ Մարդն ունի  2,5  մլն քրտնագեղձեր։ Քրտնագեղձերի քանակը տարբեր է մաշկի տարբեր տեղամասերում (շատ են հատկապես ոտքերի մատների արանքում, թևատակերում և աճուկային ծալքերում)։

 Մեծ քանակությամբ քրտինք արտադրելով՝ քրտնագեղձերը կարգավորում են օրգանիզմի ջերմությունը, օրգանիզմից հեռացնում են ազոտային փոխանակության արգասիքները և ալկալիական մետաղների աղերը (գլխավորապես  NaCl ), թրջում են մաշկի մակերևույթը։

Թեմա՝

ԿԻՆԵՄԱՏԻԿԱ

Ներածություն:

§ 1. Անհավասարաչափ շարժում: Միջին արագություն

1. Շարժում: Ինչ է մեխանիկական շարժումը: (Անցյալ տարվա դասընթացի կրկնություն):

Մարմնի դիրքի փոփոխությունը այլ մարմինների նկատմամաբ ժամանակի ընթացքում, կոչվում է <<մեխանիկական շարժում>>

2.Ինչ է ուսումնասիրում կինեմատիկան:

Մեխանիկայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է մարմինների շարժումները առանց հաշվի առնելու դրանց պատճառները, կոչվում է <<կինեմատիկա>>։

3. Շարժման հարաբերականությունը:

Երբ մարմինը շարժվում է որոշ մարմինների նկատմամաբ և միևնույն ժամանակ անշարժ է մյուս մարմինների նկատմամբ, այդ դեպքում ասում են, որ շարժումը հարաբերական է։

4.Ինչ է իրենից ներկայացնում հաշվարկման համակարգը: Հաշվարկման մարմին:

հաշվարկման համակարգը բաղկացած է 3 մասից՝

1. Կորդինատային համակարգ
2. Հաշվարկման մարմին
3. Ժամանակը չափող սարք

5.Ինչն են անվանում շարժման հետագիծ (թվարկել տեսակները ):

Այն գիծը, որով շարժվում է մարմինը, կոչվում է <<հետագիծ>>։

Hometask :ex.2,page 10,ex.3,4,page 11

Ex.2

A: Let’s go into town.

B: No, I’ve got to do this homework. If I go into town, I won’t finish it today.

A: So what?

B: Well, if I don’t finish it today, I won’t give it to the teacher tomorrow.

A: I see-and if you don’t give it to her, she will be angry with you.

B: That’s right.

A: Well, I will be angry with you if you don’t come into town with me.

B: Oh, no! Look- if I come with you, will you help me later with the homework?

A: OK-it’s a deal!

Ex. 3

The book was so interesting that he read it three times.

I didn’t enjoy the film last night – it was very dull.

I don’t like that painting at all-I think it’s really ugly.

Those sunglasses are great-you look really cool in them.

Next week we’re going to Florida on holiday- we’re all very excited.

I told him all about myself but I don’t think he was interested in listening to me.

Ex. 4

A: I’m going to take a scuba-diving lessons.

B: Oh? Well, I think you should ask your parents first.

A: Ellie and Josh are hungry-again!

B: Well, perhaps they should eat more breakfast in the mornings.

A: Are you worried about the test tomorrow?

B: Yes, a bit. I think I should be more relaxed about it.

A: Let’s go for a walk in the park.

B: No, it’s almost dark. We shouldn’t go this evening.

A: I’ve got a really bad cold.

B: Yes, you have. You shouldn’t go to school today.

A: I don’t know why he’s so angry with me.

B: It’s because you were rude to him. You should be more polite, you know.

1.Կազմի՛ր խոսել, մտածել, մրթմրթալ, ոռնալ բայերի դերբայական համակարգերը։

Անորոշ — ել, ալ   խոսել, մտածել, մրթմրթալ, ոռնալ

Ենթակայական — ող, ացող    խոսացող, մտածող, մրթմրթացող, ոռնացող

Համակատար — ելիս, ալիս    խոսելիս, մտածելիս, մրթմրթալիս, ոռնալիս

Հարակատար — ած, ացած     խոսացած, մտածած, մրթմրթացած, ոռնացած

Անկատար — ում                       խոսում, մտածում, մրթմրթում, ոռնում

Վաղակատար — ել, ալ             խոսել, մտածել, մրթմրթալ, ոռնալ

Ապակատար — ելու, ալու      խոսելու, մտածելու, մրթմրթալու, ոռնալու 

Ժխտական — ի, ա                     խոսի, մտածի, մրթմրթա, ոռնա

2.Գտի՛ր սխալ գրությամբ բառերը և ուղղի՛ր:

 Ա. Զմրուխտ, ապուխտ, բախտավոր, թախտ, խեղդել, կխտար, խրոխտ, ողկույզ, տախտակ, նախկին:

 Բ. Ճեղքել, կմախք, աղքատ, կողպեք, վխտալ, եղբայր, սանդուղք:

3.Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Մեռյալ ծովի ջուրն այնքան աղի է, որ այնտեղ ոչ մի կենդանի էակ չի կարող ապրել: Արևմտյան Ասիայի տոթակեզ անանձրև կլիմայի պատճառով անընդհատ շատ ջուր է գոլորշիանում ծովի մակերևույթից, իսկ լուծված աղերը մնում են ծովում ու մեծացնում ջրի աղիությունը: Ծովում խորանալուն զուգընթաց` աղիությունն աճում է: Աղերը Մեռյալ ծովի քառորդ մասն են կազմում, նրա մեջ աղերի ընդհանուր քանակը քառասուն միլիոն տոննա է։

4.Տրված բառերի բոլոր հոմանիշերը գրի՛ր ըստ իմաստների սաստկության:

Օրինակ`

 կռվել — վիճել, գժտվել, ընդհարվել, իրար ուտել, պատերազմել:

Քամի — հողմ, սյուք, զեփյուռ, փոթորիկ, մրրիկ:

Ձայն — ծպտուն, հնչյուն, կանչ, աղաղակ, ճիչ, գոչյուն:

Վախ — երկյուղ, սարսափ, զարհուրանք, սոսկում, ահ, սրտադող:

Գեղեցիկ — սիրուն, գեղեցկուհի, սիրունիկ, գողտրիկ, խորոտիկ:

Տգեղ — գեշ, տգեղադեմ, կոպտադեմ, կոպտերես, անճոռնի, անդուրեկան:

Շատ — բազում, բազմաթիվ, թյուր, բազմաքանակ, բյուրավոր, մեծաթիվ:

Ցանկություն — կամք, բաղձանք, փափագ, տենչ, տենչանք, իղձ, ըղձանք:

Ծիծաղել — խնդալ, ժպտալ,  հռհռալ, կարկաչել, կչկչալ:

5. Նախադասությունները ձևափոխի՛ր` ընդգծված բառերն ու արտահայտությունները փոխարինելով հականիշներով:

Զուր չէ, որ առյուծն է համարվում գազանների արքան: Ուժով, ճարպկությամբ ու համարձակությամբ դժվար թե որևէ մեկը համեմատվի նրա հետ: Առյուծը չի թաքնվում, զոհի վրա գաղտագողի  չի հարձակվում: Նա հպարտ մռնչոցով զգուշացնում է՝ զգուշացե՛ք, գազաննե՛ր, որսի եմ ելել:

Մինչև հրացանավոր մարդու երևալը առյուծներն իրոք  տիրակալ էին: Մարդիկ հազվադեպ էին առյուծի որսի ելնում: Բայց ո՛չ  ուժն ու համարձակությունը, ո՛չ   ճկունությունն ու թաքնվելու հմտությունը չէին փրկում  հրացանից: Մարդիկ կարծում էին, որ եթե առյուծները պակասեն, կճղակավոր կենդանիների քանակը կավելանա: Ու առյուծներին գրեթե լրիվ ոչնչացրին:  Նրանք պահպանվել են միայն Կենտրոնական Աֆրիկայի մի քանի շրջաններում ու արգելանոցներում, Հնդկաստանում էլ կան, բայց շատ չեն: Սակայն մարդկանց սպասածի հակառակն  եղավ, որովհետև առյուծներն աոաջին հերթին հիվանդ, թույլ կենդանիներին էին ոչնչացնում, այդ պատճառով էլ կենդանիների մեջ հիվանդությունները չէին տարածվում:

Այժմ առյուծների որսն արգելված է:

Առյուծի նորածին ձագուկները շատ փոքր են  ու խայտաբղետ, հետո, մեծանալով, միագույն են դառնում:

Իզուր չէ, որ առյուծն է համարվում գազանների արքան: Ուժով, ճարպկությամբ ու համարձակությամբ դժվար թե ինչ-որ մեկը համեմատվի նրա հետ: Առյուծը չի քողարկվում, զոհի վրա թաքուն չի հարձակվում: Նա հպարտ մռնչոցով կանխազգուշացնում է՝ զգուշացե՛ք, գազաննե՛ր, որսի եմ ելել:

Մինչև հրացանավոր մարդու երևալը առյուծներն իսկապես տիրակալ էին: Մարդիկ հազարից մեկ էին առյուծի որսի ելնում: Բայց ո՛չ  ուժն ու համարձակությունը, ո՛չ   ճկունությունն ու թաքնվելու հմտությունը չէին ազատում  հրացանից: Մարդիկ կարծում էին, որ եթե առյուծները քչանան, կճղակավոր կենդանիների քանակը կշատանա: Ու առյուծներին գրեթե լրիվ սպանեցին:  Նրանք պահպանվել են միայն Կենտրոնական Աֆրիկայի մի քանի շրջաններում ու արգելանոցներում, Հնդկաստանում էլ կան, բայց քիչ են: Սակայն մարդկանց սպասածի հակադիրը  եղավ, որովհետև առյուծներն աոաջին հերթին հիվանդ,ազնոր կենդանիներին էին ոչնչացնում, այդ պատճառով էլ կենդանիների մեջ հիվանդությունները չէին տարածվում:

Այժմ առյուծների որսն սանձված է:

Առյուծի նորածին ձագուկները շատ պստիկ  ու խայտաբղետ, հետո, մեծանալով, միագույն են դառնում:

Բայի տեսակները

Դիմավոր և անդեմ բայեր (դերբայներ)

Խոսքի մեջ բայերը գործածվում են երկու ձևով՝ դիմավոր և անդեմ: Ըստ այդմ էլ տարբերում են դիմավոր բայեր և դերբայներ կամ անդեմ ձևեր։

Դերբայներ

Արդի արևելահայ գրական լեզվում դերբայներն ութն են՝

Անորոշ — ել, ալ (անորոշ դերբայը կարող է հոլովվել)

Ենթակայական — ող, ացող

Համակատար — ելիս, ալիս

Հարակատար — ած, ացած

Անկատար — ում

Վաղակատար — ել, ալ

Ապակատար — ելու, ալու

Ժխտական — ի, ա

Առաջին չորս դերբայները կոչվում են անկախ դերբայներ, քանի որ խոսքում կարող են գործածվել առանց օժանդակ բայի։

Վերջին չորս դերբայները կոչվում են կախյալ դերբայներ, քանի որ առանց օժանդակ բայի չեն կարող գործածվել։

Առաջադրանքներ

Կազմի՛ր կարդալ, խաղալ, վազել, լողալ բայերի դերբայական համակարգերը։

Կարդող, վազող, խաղացող, լաղացող

Կարդալիս, խաղալիս, վազելիս, լողալիս

Կարդացած, խաղացած, վազած, լողացած

Կարդում է, խաղում է, վազում է, լողում է

Կարդալ, խաղալ, վազել, լողալ

Կարդալու է, խաղալու է, վազելու է, լողալու է

Կարդա, խաղա, վազի, լողաա

2. Տրված հարակատար դերբայները տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն:

Քնած, բերած, կառուցած, տրված, տնկված, հեռացած, ասված:

Երբ արդեն ամեն ինչ ասված էր, բոլոր պատվերները՝ տրված մոտեցավ մեքենային:

Վարպետի կառուցած բոլոր կամուրջները մինչև այսօր կան:

Երբ արքայի հրամանով տնկված անտառը մի քիչ մեծացավ, այնտեղ վայրի կենդանիներ  էլ  բաց թողեցին:

Աշխարհում մի մարդ միայն կարող է օգնել քնած գեղեցկուհուն:

Այս կողմերից մի քանի տարի առաջ հեռացած մարդիկ մեր ավանը չեն ճանաչի:

Հեղեղի բերած տուփը ոչ մի կերպ չէր բացվում:

3. Տրված ենթակայական դերբայներով նախադասություններ կազմի՛ր այնպես, որ դրանք ո՞ր հարցին պատասխանեն:

Գրող, կառուցող, ներող, բարձրացող,հիացող:

4. Ընդգծված հարակատար դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. Դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

Օրինակ`

Վաղուց հերքված վարկածը— վարկածը, որ վաղուց հերքվել էր:

Ցանքերի համար վտանգավոր  դարձել արձրևը, մառախուղով պատվել էին լեռնագագաթները, ջրվեժը նկարագրող ճանապարհորդ, դժվարին կացության մեջ ընկել էր մարդը, գիշերները մեր այգին այցելեց չորքոտանին, անտառից սկիզբ առնող վտակ:

5. Ընդգծված  ենթակայական դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

Օրինակ Հերքվող վարկած— վարկած, որ հերքվում էր:

Գիշերները մեր այգին այցելած չորքոտանի, անտառից սկիզբ առած վտակ, դժվարին կացության մեջ գտնված մարդ, ցանքերի համար վտանգավոր դարձած անձրև,մառախուղով պատված լեռնագագաթներ, ջրվեժը նկարագրած ճանապարհորդ:

6. Ընդգծված  անորոշ դերբայը դիմավոր բա՛յ դարձրու. ինչպիսի՞ դիմավոր ձևեր ստացվեցին:

Օրինակ`Գնաց ծովում լողանալու- Գնաց , որ ծովում լողանա:

Կանգնեց նորից, որ նորից նրան տեսնի: Խնդրեց, որ նամակը հասցնի։ Վզեց, որ մի քանի վարկյան շահի: Սպասեց, որ հոսանքները բերեն: Հանդիպեց մի քանի քայլ հեռանալով: Հոսանքի ուղղությամբ ցած վազեց, որ տեսնի: Խոսեցին ջրի պակասելու մասին։

7.Տրված բառերի կազմությունն ու գրությունը բացատրի՛ր:

 ա) Անհյուրընկալ-հյուր ընդունել չցանկացող, զրուցընկեր-զրուցակից, դյուրընկալ-հեշտ ընկալող, գահընկեց-Գահից ընկած՝ տապալված, անընդհատ-անդադար, համընթաց-Միասին ընթացող՝ շարժվող, զուգընթաց:

   բ) Միջօրե-Կեսօր, հանապազօրյա-Ամեն օրվա, ոսկեզօծ-ոսկով օծված, ապօրինի-օրենքի սահմանից դուրս,առօրյա-ամենօրյա, առօրեական-ամեն օր տեղի ունեցող, բացօթյա-բաց երկնքի տակ, բարօրություն-Բարօր լինելը, զօրուգիշեր-գիշեր-ցերեկ:

 գ) Մանրէ-Միայն մանրադիտակով տեսանելի կենդանական և բուսական ամենամանր օրգանիզմների ընդհանուր անվանումը, միկրոբ:, վայրէջք-Դեպի վայր իջնելը, հնէաբան-ՀնԷաբանության մասնագետ, որևէ-Հնարավոր կամ միատեսակ առարկաներից՝ երևույթներից՝ անձերից և այլն մեկն ու մեկը՝ առանց խտրության կամ ընտրության, երբևէ-Երբ էլ լինի, վաղ թե ուշ:~

Առաջադրանքներ

1. Համեմատի՛ր տրված նախադասությունների բայերը և գտի՛ր տարբերությունները:

Փորձելով ամեն ինչ պարզելու են, ու հանգիստ խղճով առաջ ենք գնալու:
պարզելու են
գնալու են
Սահմանական եղանակ

Փորձելով ամեն ինչ պարզեն, ու հանգիստ խղճով առաջ գնանք:
փորձելով
գնանք
Ըղձական եղանակ

Եթե ոչինչ չխանգարի, փորձելով ամեն ինչ պարզեն, ու հանգիստ խղճով առաջ  կգնանք:
չխանգարի
կգնանք
Պայմանական եղանակ

Փորձելով ամեն ինչ  պիտի պարզեն, ու պիտի  առաջ  գնանք, ուրիշ ելք չունենք:
փորձելով
պիտի գնանք
Հարկադրական եղանակ

Փորձելով ամեն ինչ պարզե՛ք ու հանգիստ խղճով առաջ գնացե՛ք:
պարզե՛ք
գնացե՛ք
Հրամայական եղանակ

2. Ո՞ր բառերի միջոցով է արտահայտվում խոսողի վերաբերմունքը (եղանակավորում նախադասությունը, ընդգծեք ):

Այնպես լինի, որ ինքը կարողանա խուսափել այդ հանդիպումից:
Պիտի գնա ու արևի մասին պատմի աշխարհին:
Եթե մարդկանց ու մեքենաների աղմուկը չլինի, ամեն առավոտ կլսեք ջութակի ձայնը:
Գոնե կարողացա խուսափել այդ հանդիպումից:
Անշուշտ գալու է և անպայման ամեն ինչ պատմելու է:
Ամեն առավոտ երևի լսում եք ջութակի ձայնը:

3. Տեքստում մի դեպքում տեղադրի՛ր փակագծերում դրված առաջին բայաձևերը, մյուս դեպքում երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի իմաստային տարբերությունը:

Կետերը կաթնասուններ են, հետևաբար նրանք շունչ առնելու համար ժամանակ առ ժամանակ մակերես (ելնում են, պետք է ելնեն): Բացի դրանից, նրանք թոքերի որոշակի ծավալ (ապահովում են, պիտի ապահովեն), որպեսզի լողունակությունը չկորցնեն:
Մարդիկ ավելի խոր (քնում են, կքնեն), քան կետերը: Դեղերով քնեցրած կետերը կա՛մ (սուզվում են, կսուզվեն), կամ (չեն շնչում, չեն շնչի) ու (խեղդվում են, կխեղդվեն):

Կետերը կաթնասուններ են, հետևաբար նրանք շունչ առնելու համար ժամանակ առ ժամանակ մակերես (ելնում են, պետք է ելնեն): Բացի դրանից, նրանք թոքերի որոշակի ծավալ (ապահովում են, պիտի ապահովեն), որպեսզի լողունակությունը չկորցնեն:
Մարդիկ ավելի խոր (քնում են, կքնեն), քան կետերը: Դեղերով քնեցրած կետերը կա՛մ (սուզվում են, կսուզվեն), կամ (չեն շնչում, չեն շնչի) ու (խեղդվում են, կխեղդվեն):

Առաջին տեքստ — հարկադրական
երկրորդ տեքստ — հաստատական

4. Տեքստում մի անգամ տեղադրի՛ր փակագծերում դրված առաջին բայաձևերը, մյուս անգամ` երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի իմաստային տարբերությունը:

Ֆրանսիացի գիտնական Քրիստիան Մարշալն առաջարկում է Լուսնի վրա տեղադրել հայելիներ, որոնք Արեգակի ճառագայթները (անդրադարձնելու են, կանդրադարձնեն) Երկիր: Այդ դեպքում գիշերը կարելի է կարդալ և աշխատել՝ առանց արհեստական լուսավորության: Լուսնային հայելիները ( փոխարինելու են, կփոխարինեն) փողոցային լապտերներին ու շինհրապարակներում, դաշտերում և այլուր գիշերներն աշխատելու հնարավորություն (տալու են, կտան): Դրա համար (պահանջվելու է, կպահանջվի) 200 հազար քառ. կմ հայելի:

Ֆրանսիացի գիտնական Քրիստիան Մարշալն առաջարկում է Լուսնի վրա տեղադրել հայելիներ, որոնք Արեգակի ճառագայթները (անդրադարձնելու են, կանդրադարձնեն) Երկիր: Այդ դեպքում գիշերը կարելի է կարդալ և աշխատել՝ առանց արհեստական լուսավորության: Լուսնային հայելիները ( փոխարինելու են, կփոխարինեն) փողոցային լապտերներին ու շինհրապարակներում, դաշտերում և այլուր գիշերներն աշխատելու հնարավորություն (տալու են, կտան): Դրա համար (պահանջվելու է, կպահանջվի) 200 հազար քառ. կմ հայելի:

Առաջին տեքստ — սահմանական
երկրորդ տեքստ — պայմանական

5. Բանաձևերի խնբերից յուրաքնչյուրին տո՛ւր տրված անուններից մեկը:

Ենթադրական եղանակ, հարկադրական եղանակ, հրամայական եղանակ, ըղձական եղանակ, սահմանական (սահմանում-որոշում, հաստատում, կարգավորում) եղանակ:

Ա. Գնում ես, գնալու ես, գնացել ես, գնացիր, գնում էիր, գնացել էիր, գնալու էիր:
Բ. Գնաս,գնայիր
Գ. Կգնաս, կգնայիր:
Դ. Պիտի գնաս,պիտի գնայիր:
Ե. Գնա՛, մի՛ գնա:

6. Կարդա՛ տրված մտքերը և լրացրո՛ւ վերջին նախադասությունը:

Բայի դեմք է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որը ցույց է տալիս, թե ո՛ւմ կամ ինչի՛ն է վերագրվում գործողությունը:
Բայի թիվ է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որը ցույց է տալիս` մե՞կ, թե՞  մեկից ավելի առարկաների է վերագրվում գործողությունը:
Բայի ժամանակ է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է գործողության կատարման ժամանակը:
Բայի… է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է խոսողի վերաբերմունքը կամ տեսանկյունը գործողության կատարման նկատմամբ: