• Ինչ է ուսումնասիրում տարածաշրջանային աշխարհագրությունը։

Տարածաշրջանային աշխարհագրության գլխավոր նպատակն է կոնկրետ տարածաշրջանի կամ երկրի հստակ ու իրական «դիմանկարի»՝ տնտեսաաշխարհագրական այնպիսի համալիր բնութագրի ձևավորումն է, որում ապահովված է ընդհանուր և տարածաշրջանային աշխարհագրության օրգանական կապը։ 

• Ինչ է տարածաշրջանը, որոնք են տարածաշրջանների առանձնացման հատկանիշները և սկզբունքները։

Տարածաշրջանն աշխարհի տարբեր մեծության տարածքային մասն է, որը միջազգային տերմինաբանությամբ անվանում են ռեգիոն։ Տարածաշրջանները պետք է բնութագրվեն իրենց պատմության, բնական պայմանների, ռեսուրսների քաղաքական քարտեզի ձևավորման, բնակչության, տնտեսության և մշակույթի ընդհանուր գծերով:

• Որքանով է ստույգ տարածաշրջանների առանձնացման ընդունված սահմանագծերը

Տարածաշրջանների միջև սահմանները հստակ են այն դեպքում, երբ դրանք միաժամանակ երկու պետության սահմանագծեր են:

ԱՄՆ-ի ու Մեքսիկայի միջև սահմանը պետական սահման է: Այսինքն պետական սահմանի հստակ գծերը դեռ չեն նշանակում, որ այդ տարածաշրջաններն իրարից անջատված են:Որոշ դեպքերում էլ տարածաշրջանի միջև սահմանն ըստ էության անցումային գոտի է:

Աշխարհի քաղաքական քարտեզի փոփոխությունների հետևանքով տարածաշրջանների միջև սահմանները նույնպես փոփոխվում են:

Եվրոպա

Ընդհանուր կողմերով տալ Եվրոպայի տեղը քաղաքակրթության և մարդկության առաջընթացի գործում:

Մեծ է Եվրոպայի դերը քաղաքակրթության, մարդկության առաջընթացի ործում: Եվրոպան քաղաքական, տնտեսական, ժողովրդագրական,  սոցիալական, ռազմական, ֆինանսական շատ բարդ մարմին է, զմաբովանդակ  համակարգ, համաշխարհային տնտեսության «եվրակենտրոն» մոդելի բնօրրանը:

Եվրոպան գիտությունների, աշխարհագրական Մեծ հայտնագործությունների,  վերածննդի, մեքենայական արտադրության, արդյունաբերական ղաշրջումների հայրենիքն է, միաժամանակ «երեսնամյա», «հարյուրամյա», Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմների թատերաբեմը:

Սահմանել Եվրոպական խորհրդարան, Եվրոպական միության խորհուրդ,Եվրոպական հանձնաժողով, Եվրոպական դատարան, ԵԱՀԿ հասկացությունները:

Եվրոպական խորհրդարանը Եվրոպական միության միակ մարմինն է, որը ձևավորվում է ուղղակի ընտրությունների միջոցով: Այն ներկայումս ունի 736 պատգամավոր, որոնք ընտրվում են մասնակից 27 երկրի կողմից հինգ տարի ժամկետով: Տարիների ընթացքում Եվրոպական խորհրդարանը դարձել է ավելի հզոր: Համաձայն Լիսաբոնյան համաձայնագրի` Եվրախորհրդարանն ստեղծվել է որպես համաօրենսդիր մարմին, ունի բյուջետային իշխանություն և իրականացնում է ժողովրդական հսկողություն եվրոպական բոլոր ենթակառուցվածքների նկատմամբ:

Եվրոպական միության խորհուրդը հիմնական որոշումներ ընդունող մարմին է:  Այն կազմված է անդամ երկրների մեկական նախարարներից: Յուրաքանչյուր

նախարար, ներկայացնելով իր կառավարությանը, քվեարկության ժամանակ

ունենում է ոչ թե միայն մեկ ձայն, այլ երկրի բնակչության թվին համապատասխան նախօրոք որոշված ձայների քանակ: Խորհրդի նախագահումը հերթականությամբ, վեց ամիս ժամանակով իրականացնում է

անդամ երկրներից մեկը: 

Եվրոպական հանձնաժողովը Եվրախորհրդի անդամ երկրներից անկախ մարմին է, որը պաշտպանում է Եվրամիության, որպես միջազգային անկախ կազմակերպության շահերը, արտաքին աշխարհում հանդես է գալիս նրա անունից, պատասխանատու է Խորհրդարանի և Միության խորհրդի որոշումների իրականացման համար: Հանձնաժողովը նիստեր է հրավիրում շաբաթը մեկ անգամ Բելգիայի մայրաքաղաք

Բրյուսելում:

Եվրոպական Դատարան, կամ ՄԻԵԴ, Ստրասբուրգում հիմնված միջազգային դատարան, դատավորների թիվը համապատասխանում է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության եվրոպական կոնվենցիան վավերացրած Եվրոպայի խորհրդի անդամ պետությունների թվին։

Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն ՝ աշխարհի ամենամեծ տարածաշրջանային անվտանգության կազմակերպություն: Այն միավորում է 57 երկիր, որոնք տեղակայված են Հյուսիսային Ամերիկայում, Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում:

Ինչպե՞ս կարող է ազդել <Ընդլայնված Եվրոպա-նոր հարևաններ> ծրագրի ազդեցությունը Եվրոպայի սահմանների , աշխարհում նրա տեղի ու դերի փոփոխության վրա:

Այս ծրագիրը դրական ազդեցություն ունի ոչ միայն Եվրոմիության համար, այլ նրա հարևանների համար նույնպես։ Այս հիմնական նպատակն է ամրապնդել կայունությունը, անվտանգությունը և բարելավել բոլոր շահագրգիռ երկրների բարեկեցությունը: Հարևան երկրներում կայունության և լավ կառավարման ամրապնդումը նշված է նաև Եվրոպական անվտանգության ռազմավարության մեջ, որը հաստատվել է Եվրոպական խորհրդի կողմից 2003 թվականի դեկտեմբերին:

Եվրոպական հարևանության քաղաքականությունը գործընկեր երկրներին չի տալիս Եվրամիություն մտնելու հնավորություն, բայց առաջարկում է արտոնյալ հարաբերություններ ԵՄ-ի հետ և դյուրացնել համագործակցության տարբեր ոլորտներում նպատակների իրականացման գործում:

Որո՞նք են Եվրոպայի քաղաքական քարտեզի քանակական և որակական փոփոխություննրը:

Թե՛ քանակական և թե՛ որակական առումով, Եվրոպայի քաղաքական քարտեզը մեծ փոփոխությունների ենթարկվեց առաջին և երկրորդ համաշխարհային պատերազմներից հետո։

Արևելյան Եվրոպայի ընդհանուր բնութագիրը

Աշխարհի օգտակար հանածոները քարտեզով որոշեք, թե արևելաեվրոպական երկրներից, որոնք են ամենահարուստը.

քարածխով և գորշածխով

նավթով և բնական գազով,

գունավոր մետաղների հանքաքարով,

քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով:

Հանքային ռեսուրսների ո՞ր տեսակներով են ապահովված բոլոր երկրները և ո՞ր տեսակները չեն բավականացնում դրանց մեծ մասին:

Երկրներ             քարածխով և գորշածխով       նավթով և բնական գազով       գունավոր մետաղների հանքաքարով                քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով              Կերակրի աղ

Լեհաստան      այո        այո        այո        այո        ոչ

Չեխիա                այո        ոչ           ոչ           ոչ           ոչ

Ուկրաինա       այո        այո        այո        ոչ           այո

Սլովակիա        այո        ոչ           ոչ           ոչ           ոչ

Ռումինիա        այո        այո        այո        ոչ           այո

Բուլղարիա      այո        այո        այո        ոչ           ոչ

Հունգարիա      ոչ           այո        այո        ոչ           ոչ

2.Բնութագրե՛ք  90-ական թթ. սկզբներին Արևելյան  Եվրոպայի երկրների տնտեսաաշխարհագրական դիրքի որակական և քանակական փոփոխությունները:

Գերմանական երկու պետությունները միավորվեցին, մյուս երկրներում առաջացավ բազմակուսակցություն կումունիստական կուսակցությունները հեռացվեցին, այս երկրները վերադարձան ժողովրդավարության և ազատ շուկայական տնտեսության:

3. Տվե՛ք 1) Լեհաստանի, 2) Չեխիայի և Սլովակիայի, 3) Հունգարիայի և Ներբեռնել Ռումինիայի, Ուկրաինայի և Բելառուսի (կամ ըստ ընտրության երկու այլ երկրների) ՏԱԴ-ի համեմատական բնութագրերը: Որոշե՛ք այն գծերը, որոնք, ձեր կարծիքով, տնտեսության համար ունեն առավել կարևոր նշանա-կություն:

Տնտեսական օբյեկտները (գործարաններ, հանքավայրեր, բնակավայրեր, ճանապարհներ) նույնպես տարբեր կերպ են բաշխված տարածության մեջ, այսինքն՝ նրանց տեղաբաշխումը («որտե՞ղ են գտնվում» հարցի պատասխանը) տարբեր է աշխարհի տարբեր հատվածներում: Այդպիսի տարբերությունների պատճառներ կարող են լինել բնական ռեսուրսներն ու պայմանները (օր՝ ռելիեֆը, կլիման, օգտակար հանածոները և այլն), տարածքի ձևը և չափը, աշխատանքային ռեսուրսները և այլն, այսինքն՝ այն բոլոր պայմանները, որոնք որևէ կերպ ազդում են տնտեսության տվյալ ճյուղի վրա: Օրինակ՝ բրնձի մշակության համար նպաստավոր են տաք և խոնավ կլիման կամ արհեստական ոռոգման հնարավորությունը, որի բացակայության դեպքում վերջինիս աճեցումն արդյունավետ չէ (կամ հնարավոր չէ):

4. Ինչու՞ սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո Արևելյան  Եվրոպայի բնակչության ազգային կազմն ավելի միատարր դարձավ: Ի՞նչ ուղղություն ունեն ներքին և արտաքին գաղթերը:

Սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո երկրների ազգային կազմը ավելի միատար է դարձել ազգամիջյան ավելի բարդ հարաբերությունների պատճառով, չնայած բոլոր երկրներում էլ կան ազգային փոքրամասնություններ:

Ժողովրդի ներքին տեղաբաշխությունը երկրի մեջ բաշխվածությունը հավասարաչափ է:Կան բազմաթիվ միջին և փոքր քաղաքներ և պետությունը փորձում է կառավարել խոշոր քաղաքների աճը:

5. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Արևելյան  Եվրոպայի երկրներում «անցումային տնտեսության» հիմնական դժվարությունները: Կարո՞ղ եք նշել լուծման ուղիները:

 Զարգացած երկրներում բնակչության զբաղվածության մեծ մասը ընկնում է ծառայությունների ոլորտում և ավելի ցածր գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտում:

Ես եմ տերը իմ երկրի․․

Ես հայ եմ:  Հպարտ եմ, որ հայ եմ, որովհետև իմ ժողովրդի պատմությունը լի է հերոսական էջերով: Դժվարին պահերին մենք զենք ենք վերցնում և համառ ու հաստատուն կանգնում մեր թշնամու դեմ:  Կանգնում ու հաղթում ենք, նորից շենացնում մեր տունն ու այգին: Թշնամու դեմ կռվելով՝ պահել ենք մեր լեզուն, մեր երկիրը, մեր ավանդույթները: Ես  չեմ  տա իմ երկիրը ոչ ոքի:  Ես նրա նվիրյալ զավակն ու պահապան զինվորն եմ: Ես անսահման հպարտ եմ, որ հայ եմ: Ես ուզում  իմ գիտելիքներով, կարողություններով նպաստել իմ ժողովրդի զորացմանը, կառուցել իմ հրաշք երկիրն ու ապագան:

Ազատություն

• 

Ազատություն, գաղափար է, որը արտացոլում է սուբյեկտի վերաբերմունքը իր իսկ ակտերին, որի ներքո նա հանդիսանում է դրանց որոշիչ պատճառը, և դրանք անմիջականորեն պայմանավորված չեն բնական, սոցիալական, միջանձնյա-շփումային, ներքին-անհատական կամ տոհմա-անհատական գործոններով։ Որոշ մարդիկ սահմանում են ազատությունը, որպես հանգամանքների հանդեպ գերակայությունը՝ գործից տեղյակ լինելով, մյուսները, Շելլինգի պես, պնդում են, որ ազատությունը բարու և չարի տարբերակել կարողանալու հիման վրա ընտրություն կատարելու կարողությունն է։

Էթիկայում ազատությունը կապված է մարդու մոտ կամքի ազատության առկայության հետ։

Իրավունքի ասպարեզում ազատությունը Սահմանադրության մեջ կամ այլ իրավաբանական ակտում հաստատված մարդու հնարավոր որոշակի պահվածքն է (խոսքի ազատություն, դավանանքի ազատություն և այլն)։ Ազատության կատեգորիան մոտ է իրավունքի հասկացությանը սուբյեկտիվ իմաստով, սակայն վերջինս ենթադրում է իրավաբանական իրականացման մեխանիզմի առկայություն՝ ազատությունը խախտող որոշակի արարքներից զերծ մնալու համար։ Այդպես, «Մարդու և քաղաքացու իրավունքների մասին հռչակագրում» (1789, Ֆրանսիա) մարդու ազատությունը մեկնաբանվում է որպես իրավունք «անել այն ամենը, ինչը չի վնասում ուրիշներին։ Այդպիսով, յուրաքանչյուր մարդու բնական իրավունքների իրականացումը սահմանափակվում է միայն այն սահմաններով, որոնք ապահովում են հասարակության այլ անդամների հնարավորությունը օգտվելու նույնպիսի իրավունքներից։ Այդ սահմանները կարող են որոշվել միայն օրենքով»։

Ազատության մասին պատկերացումները տարբեր փիլիսոփայական համակարգերում

Ազատություն գաղափարի զարգացման պատմության մեջ ստեղծագործական ազատության մասին պատկերացումը հետզհետե մի կողմ է մղում արգելքներից ազատ լինելու գաղափարը (հարկադրանք, պատճառականություն, ճակատագիր)։ Անտիկ փիլիսոփայության մեջ (Սոկրատես, Պլատոն) խոսքն առաջին հերթին ճակատագրից, այնուհետև՝ քաղաքական բռնապետությունից (Արիստոտել, Էպիկուր) և մարդկային գոյության չարիքից (Էպիկուր, ստոիկներ, նեոպլատոնիզմ) ազատ լինելու մասին է։ Միջնադարում ենթադրվում էր ազատություն մեղքերից ու եկեղեցու անեծքից, ընդ որում, հակասություն էր առաջանում բարոյականության և ամենակարող աստծո կողմից պահանջվող ազատությունների միջև։

Վերածննդի դարաշրջանում և հետագա դարերում ազատություն ասելիս հասկանում էին մարդու անհատականության անարգել, բազմակողմանի ուսումնասիրությունն ու բացահայտումը։

Լուսավորության դարաշրջանում առաջ է գալիս ազատության նոր ընկալում, որը փոխառված էր լիբերալիզմից ու բնական իրավունքի փիլիսոփայությունից (Ալտուզիուս, Հոբս, Գրոտիոս, Պուֆենդորֆ. 1689 թ. Անգլիայում՝ Օրինագիծ իրավունքների մասին) և զսպվում՝ ամենակարող բնական պատճառականության ու օրինաչափության գերակայությունը ընդունող և անընդհատ խորացող գիտական հայացքով։

Գերմանական կրոնի ու փիլիսոփայության մեջ, սկսած Մայստեր Էքհարթից, ներառյալ Լայբնիցը, Կանտը, Գյոթեն, Շիլլերը, ինչպես նաև գերմանական իդեալիզմը՝ Շոպենհաուերից Նիցշե, ազատության հարցը դիտարկվում է որպես մարդու բարոյաստեղծագործական բնույթի և զարգացման համապատասխանության պոստուլատ։

Ըստ մարքսիզմի՝ մարդը մտածում և գործում է ելնելով դրդապատճառներից ու միջավայրից, ընդ որում՝ միջավայրում հիմնական դերը պատկանում է տնտեսական հարաբերություններին ու դասային պայքարին։ Մարդու՝ վերլուծության, ինքնավերլուծության, մոդելավորման, իր գործողությունների արդյունքներն ու հետևանքները պատկերացնելու ունակությունը, ըստ մարքսիստների, մարդուն ազատ չի դարձնում։

Սպինոզան սահմանում է ազատությունը որպես սեր Աստծո հանդեպ և Աստծո սեր՝ մարդու հանդեպ. «Դրանից մենք պարզ հասկանում են ենք, թե որն է մեր փրկությունը կամ երանությունը կամ ազատությունը, այն Աստծո հանդեպ մշտական և հավերժական սիրո կամ մարդու նկատմամբ Աստծո ունեցած սիրո մեջ է»։

Հայդեգերի էքզիստենցիալիզմի համաձայն՝ գոյության հիմնական վիճակը վախն է, վախ չգոյության հնարավորության հանդեպ, վախ, որն ազատում է մարդուն իրականության բոլոր պայմանականություններից, թույլ է տալով նրան հասնել ազատության որոշակի աստիճանի, որը հիմնված չէ որևէ բանի վրա, ընտրել ինքն իր պատասխանատվությունները իր վրա անխուսափելիորեն բարդելու համար, այսինքն՝ ընտրել ինքն իրեն որպես սեփական, արժեք ունեցող գոյություն։

Յասպերսի էքզիստենցիալիզմի համաձայն՝ մարդն ազատ է հաղթահարել աշխարհի լինելիությունը սեփական անձի ընտրության ճանապարհին և հասնել Համապարփակի տրանսցենդենցիային։

• 

Մարդը և հասարակությունը

Ըստ Դյուրկհեյմի՝ հասարակությունը մարդկանց հանրագումարը չէ, այլ ուրիշ մի բան, որը, ճիշտ հակառակը, ազդում է այն մարդկանց վրա, որոնք կազմում են հասարակություն, ուստի նա տարբերակում է երկու տիպի գիտակցություն՝ անհատական և կոլեկտիվ: Դյուրկհեյմն առաջ է քաշում «սոցիալական փաստեր» հասկացությունը: Դրանք հասարակության կողմից ներդրված են հարկադրաբար, ինչը մարդը նույնիսկ չի գիտակցում: Այդ սոցիալական փաստերն են մտածողության, գործունեության և անգամ զգացողության եղանակները, որոնք Դյուրկհեյմը համարում է անհատական գիտակցությունից դուրս:

Դյուրկհեյմն ասում էր՝ եթե մեզ թվում է, թե մարդկային ընտանիքի հիմքում ընկած է յուրաքանչյուր մարդուն հատուկ զգացմունքների արտահայտություն, այդ դեպքում մենք փոխում ենք պատճառը հետևանքով: Ընդհակառակը, ազգակցական հարաբերությունների սոցիալական կազմակերկերմն է պայմանավորում համապատասխան զգացմունքների առկայությունը ծնողների և որդիների միջև…

Հետազոտություններ կան, որ ծիծաղը միայն մարդուն է հատուկ: Միայնակ մարդը չի ծիծաղում, նա սովորում է ծիծաղել հասարակությունում: Երեխան սկզբից չի ծիծաղում, մայրն է իրեն սովորեցնում ծիծաղել: Կենդանիները չեն ծիծաղում, ժպիտը կա, բայց ոչ ծիծաղը: Ծիծաղը սոցիալական փաստ է: Կան բազմաթիվ հետազոտություններ, որոնք փորձում են ցույց տալ, որ դա միայն մարդուն հատուկ մի բան է՝ ստեղծված կոլեկտիվում: Վյաչեսլավ Իվանովը հարցազրույցներից մեկի ժամանակ քննարկում էր կենդանական աշխարհից մեզ հասած ատամներ ցույց տալը՝ ժպիտը: Կենդանիների մոտ դա ագրեսիվ ժեստ է, նաև պաշտպանական, օրինակ՝ ատամները ցույց տվող կապիկի դեպքում: Ամերիկյան հասարակությանը եթե նայենք, կնկատենք ամեն քայլափոխին ժպտալը, եթե դու աչքերով հանդիպում ես մեկին, համաձայն էթիկայի կանոնների՝ պետք է ժպտալ: Եթե դու ժպտում ես, վտանգ չկա, անգամ եթե անծանոթ ենք: Կենդանական աշխարհում ատամ ցույց տալով պաշտպանում ես, մարդկային աշխարհում, իհարկե, դա վերափոխվել է…

Ըստ Դյուրկհեյմի՝ մարդը լաց է լինում, ոչ թե այն պատճառով, որ վախենում է, այլ վախենում է այն պատճառով, որ լաց է լինում: Այսինքն հասարակությունը մտցնում է մարդու մեջ լաց լինելու պահանջը, որից էլ բխում է իր վախենալը…

առ. 18

ա) ոչ

բ) այո

առ. 21

ա) Գործակից – 2; 3

Ազատ անդամ – 1; 4

բ) Գործակից-2

Ազատ անդամ-x; y; 6

գ) Գործակից-3; 2

Ազատ անդամ-7; 5

դ) Գործակից – (-4); 2

Ազատ անդամ-5; 4

առ. 24

ա) 2×(-2)-1+5=0

-4-1+5=0

0=0

Լուծում է

—————————————

-2+1-3=0

-4=0

Լուծում չէ

բ) 2×(-2)+5×1=0

-4+5=0

1=0

Լուծում չէ

—————————————

3×(-2)-4=0

-6-4=0

-10=0

Լուծում չէ

առ.25

ա) (1; 2)

{3×1+2-5=0

{1-2+1=0

—————————————

բ) (0; 2)

{0-2×2+4=0

{2×0+3×2-6=0

առ.28

ա) x=4,5; y=2,5

4,5+2,5=7(x+y=7)

4,5-2.5=2 (x-y=2)

—————————————

բ) x=19,5; y=7,5

19,5-7,5=12 (x-y=12)

19,5+7,5=27 (x+y=27)

վարժ. 707

ա) 75

բ) -23

գ) -1/54

դ) 1,35

վարժ. 708

ա) a5

բ) b6

գ) y10

դ) a2b3

վարժ. 709

ա) a6

բ) a9

գ) x8

դ) x8

վարժ. 710

ա) <

բ) <

վարժ. 711

ա) m5 + m5

բ) x9 + x9

Նադիր շահի պատմական կերպարը

Իրանի հզոր տիրակալի կյանքի ու գործունեության շատ դրվագներ անմիջականորեն կապված են Հայաստանի, հայ ժողովրդի հետ: Նրա կերպարը «Թմբկաբերդի առումը» պոեմում կերտել է Հովհաննես Թումանյանը: Պատմաբանները նրան Նադիր շահ են կոչում, բայց Իրանի ահեղ տիրակալը երբեք շահի տիտղոս չկրեց` բավարարվելով իր համար համեստ խանի տիտղոսով: Նադիր ղուլի՝ նշանակում է հրաշքների ստրուկ: Այդպես էին կոչում Իրանի զորեղ տիրակալին: Նա ծագումով թուրքմեն էր՝ աֆշար ցեղից: Ծնվել է 1688 թ. օգոստոսի 6-ին: Հայրը թաղիքագործ էր: Նադիրը հոր վաղաժամ մահից հետո ընտանիքի հոգսը հոգում էր ուղտով փայտ վաճառելով: Բայց ճակատագիրն այլ բան էր նախապատրաստել պատանու համար: Նադիրին ու մորը գերեվարում են ուզբեկներն ու ստրկության վաճառում: Սական շատ չանցած՝ պատանին փախուստի է դիմում և ավազակությամբ զբաղվում: Շուտով նա դառնում է անվանի ավազակապետ, որի գործունեության վայրը Խորասան նահանգն էր: Նադիրը կարողացավ մեծ ավազակախումբ հավաքել և ահ ու սարսափ տարածել շրջապատում: Նա դարձավ ազդեցիկ ու հզոր իշխանավոր: Նրա մտերմությունն էին որոնում շատ խաներ: Ի թիվս այլոց, Նադիրի ծառայություններից հաճախ էր օգտվում Խորասանի Բաբուլ բեկը: Նադիրը ծառայության անցավ նրա մոտ, քիչ անց փախցրեց նրա աղջկան ու ամուսնացավ հետը: Ծնվեց զավակը՝ Ռեզա ղուլին: Նադիրի կյանքի համար շրջադարձային էր Գելաթ քաղաքում հանդիպումը ծերունի հորեղբոր հետ, որը կոչ արեց թողնել ավազակությունն ու կյանքը նվիրել աֆղան հրոսակախմբերից Իրանն ազատագրելու սրբազան գործին: Երիտասարդն անմիջապես գործի անցավ: Ազատագրեց Գելաթը, ապա՝ Մազանդարանը, որից հետո շահ Թահմասպ Երկրորդն իր մոտ հրավիրեց Նադիրին: Ծառայության անցնելով Իրանի շահի մոտ՝ Նադիրն իր անունը փոխեց, դարձավ Թահմազ ղուլի, որ նշանակում է Թահմազի ծառա: Նադիրը զորահրամանատար դարձավ, ստացավ խանի տիտղոս: Նադիրը կարողացավ ճնշել աֆղանների ապստամբությունը, աֆղաններից մաքրել Խորասանը, Շահ Թահմազին մեծ հանդիսավորությամբ բազմեցրեց Սպահանի գահին: Սակայն շահ Թահմազը չէր կարող հաշտվել Նադիրի հեղինակության հետ և նրա ազդեցությունից ազատվելու համար փորձեց նրան հեռացնել ասպարեզից: Իմանալով դա՝ Նադիրն իր 50 հազարանոց բանակով մտավ Սպահան, գահընկեց արեց Թահմազին ու գահ բարձրացրեց նրա վեց ամսական որդուն` շահ Աբաս Երկրորդին՝ դառնալով երկրի փաստացի տիրակալը: Նադիրը Իրանի ամբողջականությունը վերականգնելու համար պատերազմ հայտարարեց Թուրքիային, Բաղդադի մոտ ջարդեց թուրքական 100 հազարանոց բանակը, նվաճումներ արեց Կովկասում: Նա ռուսներից հետ վերցրեց մերձկասպյան երկրները, բացառությամբ Բաքվի և Դերբենդի, գրավեց Երևանն ու Թիֆլիսը: Օգտվելով ընձեռնված առիթից՝ 150 հազարանոց թուրքական բանակը, գրավելով Հարավային Անդրկովկասը, անցավ Արաքսն ու մտավ Իրանի տարածք: Թուրքերը գրավեցին Խոյը, Մարաղան, Թավրիզը: Իրանի աֆղան կառավարիչ Աշրաֆը ճանաչեց թուրքերի իրավունքները նվաճած երկրների վրա, փոխարենը թուրքերը Աշրաֆին ճանաչեցին Իրանի տիրակալ: Սակայն 1729 թ. սեպտեմբերին Նադիրը ջախջախեց Աշրաֆի աֆղանական բանակն ու գահընկեց արեց նրան: Նա թուրքերին վտարեց նաև Թավրիզի շրջանից, սակայն շահ Թահմասպ Երկրորդն առանց Նադիրի պարտվեց թուրքերին, և վերջիններս ամրացան Անդրկովկասում: Միայն 1734 թ. Նադիրի զորքերը մտան Անդրկովկաս և վտարեցին այնտեղից թուրքերին: Նադիրի արշավանքը ցնծությամբ դիմավորեց հայությունը, որ ամեն կերպ սատարում էր պարսկական բանակին: Մանավանդ 1735 թ. Եղվարդի վճռական ճակատամարտում էական էր հայերի ցուցաբերած աջակցությունը պարսկական բանակին: Նադիրի բանակում էին Դիզակի մելիք Եգանը, Գեղարքունիքի մելիք Շահնազարը, Երևանի մելիք Հակոբջանը և ուրիշներ: 1736 թ. Էրզրումում կնքված պայմանագրով Թուրքիան կրկին ճանաչեց Պարսկաստանի իրավունքները Արևելյան Հայաստանի վրա: Իր ռազմական տաղանդի պատճառով շատ ժամանակակից պատմաբաններ Նադիր շահին պարսկական Նապոլեոն էին կոչում: 1736 թ. Նադիրը սպանել տվեց մանուկ շահ-Աբաս Երկրորդին ու Մուղանի դաշտում թագադրվեց հայոց Աբրահամ կաթողիկոսի ձեռքով` այդպիսով Իրանում հիմք դնելով Աֆշարիների հարստությանը: Երբ Իրանում թագադրման արարողության ժամանակ գահ էր բարձրանում շահը, նրա մեջքին սուր էին կապում: Նադիրը պահպանեց այդ արարողակարգը, սակայն Մուղանի դաշտում այդ պատիվը նա վերապահեց հայոց Աբրահամ Գ Կրետացի կաթողիկոսին: Նա արշավանքներ ձեռնարկեց և գրավեց Աֆղանստանը, Միջին Ասիան, Հնդկաստանի հյուսիսը: Հաղթանակներ տարավ Իրաքում, Պարսից ծոցի ավազանում, Պակիստանի տարածքում: Նադիրը կասկածամիտ էր և բռնկուն բնավորություն ուներ: Երբ իմացավ, որ իր որդի Ռիզա ղուլի Միրզան դավ է նյութում իր դեմ, առանց քննություն կատարելու կուրացրեց նրան: Հետո պարզվեց, որ որդին անմեղ է, բայց արդեն ուշ էր: Նա սիրում էր հայերին, հատկապես` Աբրահամ կաթողիկոսին: Նրան միշտ իր սեղանակիցն էր դարձնում: Հայերն էլ իրենց հերթին աջակցում էին Նադիրին պատերազմներում: Կաթողիկոսը Մուղանից հետո բոլոր երեխաներին ի պատիվ նրա Մուղան անունով էր մկրտում: Անձամբ Նադիր Շահը Հայաստանում եղած ժամանակ Էջմիածնում մասնակից է եղել պատարագի: Նա Էջմիածնի վանքին նվիրեց 1000 թուման վերանորոգման համար, ինչպես նաև՝ 15 կգ քաշով ոսկե ջահ, որ բերել էր տվել Քիրմանշահից: Նադիրն արտոնություններ շնորհեց հայ եկեղեցուն ու հոգևորականությանը: Նա թույլատրեց Մելիք Հակոբջանյաններին Երևանում դրամատուն հիմնել և արծաթե ու պղնձե դրամներ հատել: Նադիր շահի մտերիմներից էր նաև Արցախի Խաչենի մելիք Եգանը, որ պարբերաբար մասնակցում էր Նադիրի արշավանքներին: Նադիր շահը, գնահատելով մելիք Եգանի ծառայությունը, խանի տիտղոս շնորհեց նրան, Արցախն անջատեց Գանձակի խանությունից և առանձին վարչական միավոր ստեղծեց՝ Խամսայի մելիքությունները՝ առանձին կիսանկախ հայոց պետությունն Անդրկովկասի հարավում: Առանձին շնորհների արժանացան նաև Գեղարքունիքի, Սյունիքի և Ղարադաղի հայ մելիքները: Կաթողիկոս Աբրահամ Գ Կրետացին նրա մասին գրել է «Պատմագրությիւն անցիցն իւրոց և Նատր Շահին պարսից» աշխատությունը: Նրա մտերիմներից էր նաև Թոփուզ Մելիքջան Մելիք-Շահնազարյանը, որին Նադիր շահը Երևանում նշանակեց քալանթար-կառավարիչ Երևանի խանից անկախ` ի հատուցումն նրա ծառայությունների, երբ մելիքը, Կարբիի ճակատամարտում իր զորքերով միանալով շահին, թիկունքից հարվածեց թուրքերին: Նա Մելիքջանին բաբա` հայր էր կոչում: Մի առիթով գժտվում են Մելիքջանն ու Երևանի խանը: Շահը նրանց կանչում է դատի: Մեղավոր է ճանաչվում խանը: Բայց Մելիքջանը, փռվելով շահի ոտքերի առաջ, խնդրում է ներել նրան: Զայրացած շահը խեղդամահ է անում երկուսին էլ: Մելիքջանի իրավունքները շահը տալիս է նրա որդուն` Մանուչարին: Շահի սպանությունից հետո, Երևանում մահմեդականները սպանում են նաև Մանուչարին: Կասկածամիտ բռնակալը որոշել էր քարուքանդ անել Նոր Ջուղան, բայց չհասցրեց: Նա արդեն հոգեկան հիվանդության ու մոլագարության էր հասել: 1747 թ. հունիսի 19-ին 59 տարեկան հասակում նա սպանվեց իր երեք մերձավոր սպաների ձեռքով: Աղբյուրը՝ http://archive3.ankakh.com/article/26732/%e2%80%8bnadir-shah

Պատերազմ

Պատերազմը քաղաքական-հասարակական միավորումների (պետություններ, ցեղեր, քաղաքական խմբավորումներ և այլն) միջև հակամարտություն, որն արտահայտվում է հակամարտող կողմերի ռազմական ուժերի (բանակներ) միջև ռազմական (մարտական) գործողությունների տեսքով։

Որպես կանոն, պատերազմը հետապնդում է հակառակորդին սեփական կամքի պարտադրման նպատակ։ Ըստ 19-րդ դարի ռազմական փորձագետ Կարլ ֆոն Կլաուզևիցի ձևակերպման՝ «պատերազմը քաղաքականության շարունակությունն է այլ միջոցներով»: Այդ իմաստով պատերազմը կազմակերպված զինված բռնություն է, որի խնդիրը քաղաքական նպատակներին հասնելն է։ Որպես կանոն, պատերազմը հակառակ կողմին սեփական կամքը թելադրելն է։ Քաղաքականության մի սուբյեկտը ուժի գործադրմամբ ազդում է մյուսի վարքի վրա, ստիպում նրան հրաժարվել ազատությունից, գաղափարների, սեփականության իրավունքից, հանձնել ռեսուրսներ՝ ցամաքային կամ ջրային տարածք և այլն։ Կլաուզևիցի ձևակերպմամբ «պատերազմը քաղաքականության շարունակությունն է այլ բռնի միջոցներով»։ Քաղաքական ղեկավարությունից է կախված, սկսել պատերազմը, ինչ ինտենսիվությամբ այն վարել, երբ և ինչ պայմաններով համաձայնել հաշտության թշնամու հետ։ Քաղաքական ղեկավարությունից է կախված դաշնակիցների ձեռքբերումը, կոալիցյաների ստեղծումը։ Պետությունների ներքին քաղաքականությունը նույնպես մեծ ազդեցություն ունի պատերազմի ընթացքի վրա։ Այսպես, թույլ իշխանություները արագ հաջողությունների կարիք ունեն։ Հաջողությունը պատերազմում կախված է ինչպես ներքին քաղաքականությունից, այնպես էլ ներքաղաքական ղեկարության և ռազմական հրամանատարության միջև համաձայնույթունից։

Պատերազմում նպատակին հասնելու հիմնական միջոցը կազմակերպված զինված պայքարն է՝ որպես գլխավոր և վճռորոշ միջոց, կարևորվում են նաև տնտեսական, դիվանագիտական, գաղափարական, ինֆորմացիոն և պայքարի այլ միջոցնրը։ Այս իմաստով պատերազմը կազմակերպված զինված բռնություն է, որի նպատակն է հասնել քաղաքական նպատակների։ Տոտալ պատերազմը դա զինված բռնություն է, որը հասցվել է ծայրահեղ սահմանների։ Պատերազմի գլխավոր միջոց են հանդիսանում զինված ուժերը (բանակ, ավիացիա և նավատորմ)։ Պատերազմի ընդհանուր նպատակը մշտապես թշնամուն ուժազրկելու մեջ է՝ մինչև վերջինս դադարի դիմադրելը։ Դրան կարելի է հասնել ոչ բարեկամական զինված ուժերին և պետություններին հաղթելու, իսկ երբեմն էլ գոյության համար անհրաժեշտ միջոցները անհասանելի դարձնելու միջոցով։ Ռազմական առումով ուժեղ պետությունների ռազմական կոնֆլիկտները ավելի ցածր մակարդակում գտնվող պետությունների հետ բերում են խաղաղության պարտադրման, ռազամական էքսպեդիցաների կամ նոր տարածքներ զավթման։ Փոքր պետություններում՝ հանգեցնում են նեխուժման կամ ռեպրեսիաների, ներքին խմբավորումների ապստամբության, ներքին կոնֆլիկտների (քաղաքացիական պատերազմ)։ Նման միջադեպերը, երբ հանդիպում է բավական ուժեղ դիմադրության կամ ձգձգվում են, կարող են լուրջ թափ ստանալ, որպեսզի որակվեն որպես «պատերազմ»։ Պատերազմի բացակայությունը կոչվում է խաղաղություն։

Ո՞րն է նյութը`

1. սպիրտայրոց2. փորձանոթ3. թորած ջուր4. Կոլբա

2. . Ո՞րն է բարդ նյութը և ինչ տարրերից է կազմված

1. Ազոտ` N22. Նատրիում` Na3. Քացախաթթու` СH3COOH4. Քլոր` Сl25. Օզոն` O33. Որոշե՛ք նույն պարբերության տարրերը`

1. Կալիում,կալցիում, պղինձ2. Նատրիում,մագնեզիում,կալցիում3. Հելիում,նեոն,արգոն4. Լիթիում,բերիլիում,նատրիում3. Թվարկել հատկանիշներ, որոնք բնորոշ են և՛երկաթին և՛կերակրի աղին

1․գույն 2.Համ

3.Ագրեգատային վիճակ

4. Լուծելիություն

5. Որոշել H2SO4 ում տարրերի զանգվածների հարաբերությունը,զանգվածային բաժինները,հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և մոլեկուլի բացարձակ զանգվածը:

CO2

CO2 = 12 + 32 = 44

Mr — 44

W (c) = n•ar/nr•100

1•12/44•100= 27,3

W(o) = 2•16/44•100= 72,8

Золотая Роза

1.Прочитайте текст

«Каждая минута, каждое брошенное слово и взгляд, каждая шутливая

или глубокая мысль, каждое незаметное движение человеческого сердца

так же как летучий пух тополя или огонь звезды в ночной луже, – всё это

крупинки золотой пыли».

Не могу припомнить, как я узнал эту историю о парижском мусорщике Жане Шамете. Шамет зарабатывал на жизнь тем, что прибирал мастерские

ремесленников в своём квартале. Жил Шамет в лачуге на окраине города. Лачуга

мусорщика находилась рядом с домиками сапожников, собирателей окурков и нищих.

Никто из посторонних не заглядывал в эти места, кроме сыщиков,

которые появлялись здесь только в тех случаях, когда разыскивали краденые вещи.

Соседи прозвали Шамета «дятлом», потому что он был худ, остронос и из-под шляпы у него всегда торчал клок волос, похожий на хохол(торчащий клок перьев) птицы. Когда-то Жан Шамет знал лучшие дни. Он служил солдатом в армии

во время мексиканской войны. Шамету повезло. Он заболел тяжёлой лихорадкой. Больного солдата

отправили обратно на родину. Полковой командир воспользовался этим

и поручил Шамету отвезти во Францию свою дочь Сюзанну – девочку

восьми лет.

Командир был вдовцом и поэтому вынужден был повсюду возить девочку с собой. Но на этот раз он решил расстаться с дочерью и отправить её к сестре. Климат Мексики был убийственным для европейских детей.

Во время возвращения Шамета во Францию над Атлантическим океаном стояла жара. Девочка всё время молчала. Даже на рыб, вылетавших

из воды, она смотрела не улыбаясь.

Шамет как мог заботился о Сюзанне, старался чем-то занять её. Он

начал рассказывать ей свою жизнь, вспоминая рыбачий посёлок на берегу Ла-Манша, сыпучие пески, часовню, свою мать. И, хотя в его воспоминаниях не было ничего весёлого, к удивлению Шамета, девочка слушала эти рассказы с жадностью и даже заставляла их повторять.

Шамет хотел восстановить в памяти это давно ушедшее время своей

жизни. Однажды он вспомнил о золотой розе и рассказал о ней девочке.

То ли Шамет видел эту выкованную из почернелого золота грубую розу

в доме старой рыбачки, то ли слышал рассказы об этой розе от окружающих. Нет, пожалуй, он её видел однажды и запомнил, как она блестела.

Все в посёлке удивлялись, что старуха не продаёт свою драгоценность. Она могла бы получить за неё большие деньги. Одна только мать Шамета уверяла, что продавать золотую розу – грех, потому что её подарил старухе её возлюбленный «на счастье», когда она ещё была молодой.

– Таких золотых роз мало на свете, – говорила мать Шамета.

– Но все, у кого они есть, обязательно будут счастливыми. И не только они, но и

каждый, кто притронется к этой розе.

Мальчик с нетерпением ждал, когда же старуха станет счастливой. Но

никаких признаков счастья не было и в помине. Дом старухи трясся от

ветра, а по вечерам в нём не зажигали огня.

Так Шамет и уехал из посёлка, не дождавшись перемены в старухиной судьбе. Только год спустя, случайно встретив знакомого, он узнал от него, что к старухе неожиданно приехал из Парижа сын-художник – бородатый, весёлый и чудной (немного странный). Лачуга наполнилась шумом и достатком.

Однажды, когда Шамет, сидя на палубе, расчёсывал Сюзанне волосы,

она спросила:

– Жан, а мне кто-нибудь подарит золотую розу?

– Всё может быть, – ответил Шамет. – Найдётся и для тебя, Сузи,

какой-нибудь чудак.

2. Ответьте на вопросы

Очень коротко расскажите о Жане Шамете.

Жане Шамете это парижский мусорщик, который зарабатывал на жизнь тем, что прибирал мастерские ремесленников в своём квартале.

2. Как Шамет заботился о девочке?

Он начал рассказывать ей свою жизнь, вспоминая рыбачий посёлок на берегу Ла-Манша.

3. Охарактеризуйте Шамета.

Он был худ, остронос и из-под шляпы у него всегда торчал клок волос, похожий на хохол(торчащий клок перьев) птицы.

4. Как вы думаете почему Сюзанне хотелось чтобы кто-нибудь подарил ей золотую розу ?

Как рассказывал Шамет таких роз мало на свете и все у кого они есть будут счастливыми. И не только они, но и каждый, кто притронется к этой розе. Я думаю что из за этого Сюзанне и хотела, чтобы её подарили эту золотую розу.

3. Запомните

беспокоиться о ком-нибудь/ тревожиться за кого-нибудь

надеть что-то / одеть кого-то во что-то

предостеречь от чего-то/ предупредить о чём-то

примириться с чем-нибудь/ смириться перед чем-нибудь

уплатить за что-то /оплатить что-то

4. Из данных пар составьте словосочетания (с пред логом

или без предлога) и запишите их.

Вера (во что?) (победа) – в победу; уверенность (в чём?) (победа) – в победе.

Любовь (к чему?) (Родина) – к родине; преданность (чему?) (Родина) – родине.

Ценить (что?) (время) – ценить время; дорожить (чем?) (время) – дорожить временем.

Доверять (кому?) (друг) – доверять друга; полагаться (на кого?) (друг) –полагаться на друга.

Встретить (кого?) (герои) – встретить героев; встретиться (с кем?) (герои) – встретиться с героями.

Беспокоить (кого?) (больной) – беспокоить больного; беспокоиться (о ком?) (больной) – беспокоиться о больного.

Приветствовать (кого?) (победители) – приветствовать победителей; поздравить (с чем?) (победа) – поздравить с победой.

5. Спишите, раскрывая скобки с выделенными словами.

Люди удивлялись мужеству неопытного юноши. 2. Каждое утро девушка восхищалась восходом солнца. 3. Учитель был доволен результатами моей письменной работы. 4. Хозяин гостиницы был рад приезду гостей. 5. Ему хотелось предостеречь ребят от ошибок и предупредить о поездке в столицу.6.Родители очень беспокоились о сыне, бабушка тоже тревожилась за здоровье внука. 7. Генерала не покидала вера в победе.

6. Восстановите текст, заполнив пропуски.

В Москве создали Институт русского языка А. С. Пушкина. Он жил на улице Волгина. В этом институте учатся иностранные студенты, которые изучают язык всвоих странах, аспиранты и стажёры, преподаватели русского языка . Они приехали из разных стран мира, из разных городов и областей России. Каждый годздесь учится 4500 студентов из разных стран. Преподаватели и сотрудники Института русского языка имени А. С. Пушкина работают в других странах, например, в Индии, в Нигерии, в Англии, в Китае, в Алжире. Они преподают русский язык, читают лекции, выступают на научных собраниях. Они создают учебники русского языка. В Москве есть гостиница, где живут не только преподаватели, стажёры и аспиранты, но и российские слушатели этого института, есть актовый зал, столовая, научная библиотека, много современных аудиторий. Здесь есть Пушкинский клуб, который позволяет слушателям лучше узнать великого русского поэта Пушкина, время, в которое он жил, какую роль он сыграл в русской литературе. Пушкин был создателем русского литературного языка, поэтому Институт русского языка носит его имя.

7. Поставьте слова в нужном падеже, употребите предлоги.

Линде 18 лет. Она приехала в Минск недавно. Сейчас она учится в университете. Здесь она изучает русский язык, математику, черчение. Линде нравится русский язык, потому что он трудный, но интересный. Линда живет в Минске недавно. Она уже хорошо знает города, улицы, площади, проспекты. Линда уже была в музее и в театре, ходила выставку и в цирк. Недавно в субботу она ездила в Витебск. Она ездила к поезду. Линда приехала в Витебск и рассказала, какой это красивый город. У Линде есть друзья и подруги. Она хорошо играет в теннис, но не любит футбол. Линда любит смотреть «Новости» из телевизора. В ее комнате нет телевизора и телефона, но есть компьютер.

8.Составьте и запишите словосочетания, раскрывая

скобки и вставляя предлоги НА или В.

Поехать на Кавказ. Приехать в Сочи.

Отдохнуть в Киеве. Погостить на Урале.

Быть в театре. Быть на концерте. Быть в цирке.

Работать в заводе. Работать в институте. Работать на фабрике.

Жить в городе. Отдыхать на море. Плавать в море.

Отдыхать в санатории. Приехать на лечение.

Плавать в бассейне. Загорать на пляже. Отправиться в горы.…