Ընդհանուր առմամբ մարսողական համակարգի հիվանդությունները շատ տարածված են:

1. Ստամոքսի հիվանդություններ

Ստամոքսի հիվանդություններից են բորբոքումները (գաստրիտները), էրոզիանները եւ խոցերը:

Դրանց առաջացման պատճառներն են ՝ վատորակ, կոպիտ, դժվարամարս, լավ չմարսված յուղալի, չափից ավելի տաք եւ սառը, կիսաեփ ուտելիքները, ինչպես նաեւ չափից ավել ուտելը, անսովոր կերակրատեսակները, աղը, պղպեղը եւ մանանեխը, ոգելից խմիչքները, ծխելը, դեղորայքները, սթրեսները: Կարեւոր է նաեւ ժառանագական նախատրամադրվածությունը:

«Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում այսպիսի խնդիրներ ունեցող հիվանդներին կարող են տարբեր բուժումներ առաջարկել. Ամենինչ կախված է հիվանդի վիճակից, նրա հիվանդությունից եւ այլ գործոններից: Դեպքերի մեծ մասի համար դեղորայքային բուժումը բավական արդյունավետ է: Եթե նախկինում անհրաժեշտ դեղերը հարկավոր էր արտասահմանից բերել, ապա այսօր այդ դեղամիջոցները կան թե՛ երկրում, թե՛բժշկական կենտրոնում:

2. Աղիքային հիվանդություններ

Այսօր Հայաստանում բավական տարածված են նաեւ աղիքային հիվանդությունները՝ բարակ եւ հաստ աղիների բորբոքումները եւ ֆունկցիոնալ խանգարումները: Հաճախ այդպիսի խանգարումները երեւան են գալիս կենսակերպի հետեւանքով (սնվելու ռեժիմի բացակայություն, սննդաբաժնում ոչ առողջ սննդի գերակայում): Այդպիսի խանգարումների դեպքում հիվանդներին կարող են առաջարկել թերապեւտիկ բուժում կամ անհրաժեշտության դեպքում վիրահատական միջամտություն:

3. Լյարդի հիվանդություններ

Լյարդի հիվանդություններից առավել տարավածները հեպատիտներն են, որոնք ըստ առաջացման պատճառների լինում են վիրուսային (A, B, C, D), ինֆեկցիոն (բրուցելոզ, պալարախտ, սիֆիլիս), տոկսիկ (ալկոհոլ, հեպատոտրոպ թույներ): Լինում են նաեւ երկրորդային ռեակտիվ հեպատիտներ: Բոլոր հեպատիտների ժամանակ տեղի են ունենում լյարդի պարենխիմայի բորբոքային, դեգեներատիվ, դիստրոֆիկ ախտահարումներ:

Վիրուսային հեպատիտներից առավել տարածված է հետատիտ C-ն: Դրանց բուժումը հիմնականում  թերապեւտիկ է (դեղորայքային): Հեպատիտների մի մասը բուժման ֆոնին ունեն հետադարձ գործընթաց, հակառակ դեպքում, կարող են առաջացնել բարդություններ՝ լյարդի ցիրոզ, լյարդի քաղցկեղ: Ժամանակակից դեղորայքային բուժման շնորհիվ նման հիվանդների կյանքի տեւողությունը երկրարացել է 10-15 տարի:

Հեպատիտի քրոնիկական տեսակներով տառապող մարդկանցից շատերը դիմում են «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի գաստրոէնտերոլոգիական ծառայությանը:

4. Լեղապարկի հիվանդություններ

Լեղապարկի ամենատարածված հիվանդությունը խրոնիկ խոլիցիստիտն է (լեղապարկի բորբոքում),բայց քանի որ լեղապարկը սերտորեն կապված է լեղուղիների հետ, ավելի հաճախ հանդիպում են համակցված ձեւերը՝ խոլեցիստոխոլանգիտ եւ խրոնիկ կալկուլյոզ (քարային) խոլեցիստիտ:

Լեղապարկի հիվանդությունների բուժումն հիմնականում թերապեւտիկ է, բացառությամբ քարային խոլեցիստիտից, որի բուժումը վիրահատական է:

1․Տրված բառերով կազմի՛ր բառակապակցություններ` նրանց ավելացնելով ինչպիսի՞, ո՞ր, ո՞ւմ, ինչի՞ հարցերին պատասխանող լրացումներ: Ընդգծի՛ր գլխավոր և երկրորդական անդամները։

Կրակ, ջուր, հող, օդ, երեխա, տուն:

Կրակ-բուխարու կրակ, ջուր-հոսող ջուր, հող-հայրենիքի հող, օդ-մաքուր օդ, երեխա-չարաճճի երեխա, տուն-մեծ տուն:

2. Տրված բառերին ում, ի՞նչ(ը), ինչի՞ն, ինչո՞վ հարցերին պատասխանող լրացումներ ավելացնելով՝ կազմի՛ր բառակապակցություններ: Ընդգծի՛ր գլխավոր և երկրորդական անդամները։

Սիրել, կտրտել, մատուցել, մոտեցնել, հանգստացնել:

Սիրել-սիրել մայրիկին, սիրել կիթառը, կտրտել-կտրտել միսը, մատուցել-մատուցել նվերը, մոտեցնել-մոտեցնել հյուրերին, հանգստացնել-հանգստացնել շանը:

3. Տրված նախադասությունը համառոտի՛ր, դարձրո՛ւ վեց-յոթ բառանի նախադասության տարբերակներ: Քանի՞ նախադասություն  է ստացվում:

Կապիկների վանդակի մոտ կանգնած՝ տասը րոպե մետաղացանցի արանքից փրչոտ ձագուկներին էի շոյում՝ հակառակ Բիլի անհամբերության ու շտապողականության:

Կապիկների վանդակի մոտ կանգնած էի։

Տասը րոպե ձագուկներին էի շոյում հակառակ Բիլի անհամբերության ու շտապողականության:

4. Տրված նախադասությունը համառոտի՛ր և վեց-յոթ բառանի նախադասությունների տարբերակներ ստացիր:

Մայր մտնող արևի շողերից տաքացած՝ աղավնիները իրար առաջ պարծենում էին իրենց գեղեցկությամբ ՝ մերթ լայն բացելով շագանակագույն թևերն ու մերթ  խոնարհվելով , պտտվելով ու տարօրինակ բամբ ձայներ արձակելով:

Մայր մտնող արևի շողերից տաքացած։

Աղավնիները իրար առաջ պարծենում էին իրենց գեղեցկությամբ, մերթ լայն բացելով շագանակագույն թևերն ու մերթ խոնարհվելով։

Պտտվելով ու տարօրինակ բամբ ձայներ արձակելով:

5․Գծերի փոխարեն գրել Մ կամ Ն:

Ռմբակոծել, բմբուլ, անբախտ, ամբողջովին, անբասիր, ամբարտավան, ամբոխ, ամպագոռգոռ, ամփոփել, ինքնամփոփ, համբույր, ճամփա, ըմպանակ, անբավ, ամբար, անբիծ, ըմբոստ, ըմբռնել, բանբեր, անբարբառ, ըմբոշխնել, Մանվել, Սամվել, անփույթ, անբարյացակամ, ճամփորդ, անբերրի, բամբասել, բանսարկու, ճամպրուկ, անպաճույճ, շամփուր, սիմֆոնիա, անպատճառ, բանվոր, ճամբար, անպայման, ամպրոպ:

6․Բառաշարքերում գտնել և առանձնացնել հոմանիշների 6 զույգ:

ա.Կեղտ-աղտ, գութ- խիղճ, ավար -թալան, կարծիք -տեսակետ, օրրան- հայրենիք, մորմոք- թախիծ:

բ.Ձու -հավկիթ, նեցուկ- հենարան, ճաճանչ-ճառագայթ, թարթիչ-արտևանունք, վիհ- անդունդ, աշտանակ- ճրագակալ:

գ. Տաղտուկ- ձանձրույթ, խուճապ- տագնապ, գինարբուք- խրախճանք, , արգելք-խոչընդոտ, ահ- երկյուղ, գուրգուրանք- գորով, ,:

7․ Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են  գոյականներ․

ա. վերելակ, հնչուն, փչակ

բ. շեշտակի, հանք, հնչուն

գ. արցունք, հայուհի, վայրէջք

դ. ուղղակի, փափկասուն, փախուստ

Գործնական քերականություն (12.04)

1․Ա. և Բ. Նախադասությունները համեմատի՛ր  և  գրի՛ր տարբերությունները:

Ա. Ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններից պարզվել է, որ մարդն օրական միջին հաշվով  կես ժամ խոսում է:

Բ. Մարդն օրական խոսում է միջին հաշվով  կես ժամ: Դա պարզվել է  ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններից:

Ա. Լեհական Ենջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ Եվրոպայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով, որտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված: Բ. Լեհական Ենջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ  Եվրոպայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով: Այնտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված:

Ա. Դրանց մեջ է նաև  արեգակնային մի ժամացույց,  որը  պատրաստվել  է տասնվեցերորդ դարում:  Բ. Դրանց մեջ է նաև  արեգակնային մի ժամացույց:  Դա պատրաստվել  է տասնվեցերորդ դարում:

Ա. Թանգարանի  այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան, որտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին: Բ. Թանգարանի  այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան: Այնտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին:

Ա. Ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններից պարզվել է, որ մարդն օրական միջին հաշվով  կես ժամ խոսում է:

Բ. Մարդն օրական խոսում է միջին հաշվով  կես ժամ: Դա պարզվել է  ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններից:

Ա. Լեհական Ենջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ Եվրոպայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով, որտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված: Բ. Լեհական Ենջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ  Եվրոպայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով: Այնտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված:

Ա. Դրանց մեջ է նաև  արեգակնային մի ժամացույց,  որը  պատրաստվել  է տասնվեցերորդ դարում:  Բ. Դրանց մեջ է նաև  արեգակնային մի ժամացույց:  Դա պատրաստվել  է տասնվեցերորդ դարում:

Ա. Թանգարանի  այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան, որտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին: Բ. Թանգարանի  այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան: Այնտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին:

Ա խմբում բարդ նախադասությունններ են, իսկ Բ-ում՝ պարզ ընդարձակ։

2. Պարզ նախադասությունները փակագծում գրված շաղկապով կամ դերանունով միացրո՛ւ, դարձրո՛ւ բարդ նախադասություն (անհրաժեշտության դեպքում դրանցում որոշ փոփոխություննե՛ր արա):

Գառնուկը ջրհորում մի բան տեսավ, ինչ որ դաշտում տեսնելիս կփախչեր։

Պապն այդ օրը պատմում էր այն, ինչ որ աղջիկը վաղուց էր ուզում իմանալ։

Մի բան ծածկում էր այն աղբյուրն ու գուռը ինչը ըկնած էր քիչ հեռու, ինչ որ թափթփված ճյուղերի մեջ։

Մրջյունը մի ժամանակ մարդ էր, որ զբաղվում էր հացահատիկի մշակությամբ։

Պայմանը այն էր, որ Գիքորը պիտի տունը մաքրեր, ամանները լվանար, ոտնամանները սրբեր։

3. Պարզ նախադասությունները փակագծում գրված շաղկապով կամ դերանունով միացրո՛ւ, դարձրո՛ւ բարդ նախադասություն (անհրաժեշտության դեպքում դրանցում որոշ փոփոխություննե՛ր արա):

Մի թռչուն չի կարող Եգիպտոս չվել, քանի որ Եգիպտոսի տեղը չգիտեր։

Ամեն գարնան երկու հակառակորդների հանդիպումը դառնում էր ավելի վտանգավոր, քանի որ ձմռան պարապությունից ավելի ուժ ու եռանդ ստացած՝ նրանք կատաղի էին դառնում։

Առակագիր Եզոպոսը մի անգամ մտավ նավաշինարան, որտեղ նավաշինարարներն սկսեցին նրան ծաղրել ու բարկացնել։

Պատանին գնաց մի ալևոր մարդու մոտ, որ նրան հարցներ ճանապարհի մասին։

Նավազը որդուն ուղարկեց ուսումնարան, որպեսզի քերականություն սովորի

4․Ըստ տրված կաղապարների՝  կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:

Թեկուզ……………… , այնուամենայնիվ………..:

Թեպետ………………, սակայն………………….:

Չնայած որ………….., բայց………………………:

Թեև…………………., բայց և այնպես……………:

Թեկուզ սովորել էի դասը, այնուամենայնիվ չպատասխանեցի։

Թեպետ բարի է, սակայն իրեն վատ է պահում։

Չնայած որ գնացել էի խնջույքին, բայց այդքան լավ չանցավ։

Թեև գիտեմ, որ վտանգավոր է, բայց և այնպես արեցի դա։

5․Տրված բառերում մեկ տառը փոխելով` ստացիր նոր բառ և բառարանի օգնությամբ տուր ստացված բառերի բացատրությունները:

Ականակիտ, այգաբաց, անութ, աշտանակ, բամբիռ, բրդել, գիրթ, թափոր, խարամ, կտրիճ, հարել, հերկել, հրատարակել,  մահիկ, մույթ, շաղախ, շեղբ, սկահակ, տարեգրություն:

այգաբաց-այգեբաց

անութ-անուշ

բրդել-դրդել

գիրթ-կիրթ

թափոր-թափուր

խարամ-կարամ

կտրիճ-կտրիչ

հարել-մարել

մահիկ-մատիկ

շաղախ-շաղալ

Упражнение 1

ОТ ДАННЫХ СЛОВ ОБРАЗУЙТЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ С СУФФИКСАМИ -К- ИЛИ -СК-. СОСТАВЬТЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ.

Брат-братский, Сибирь-Сибирский, дерзить-дерзкий, словак-словацкский, казак-казацкий, плоскость-плоский, Казань-казанский, секретарь-секретарский, черкес-черкесский, богатырь-богатырский, ангел-ангельский, босяк-босяцкий, январь-январский, горняк-горнякский, Прага-пргаский, чех-чешский, егерь-егерский, декабрь-декабрский, лейтенант-лейтенантский, Урал-уралский, ткач-ткачский, стрелец-стрелецкий, рыцарь-рыцарский, француз-французский, таджик-таджиский, военкомат-военкомантский, флот-флотский, скользить-скользкий.

Упражнение 2

ОТ ДАННЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ ОБРАЗУЙТЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ «ПРИЛАГА-ТЕЛЬНОЕ + СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ». ОБРАЗЕЦ: ЧАСЫ ИЗ ЗОЛОТА — ЗОЛОТЫЕ ЧАСЫ

Рабочие Петрограда-петрогоадские рабочие; восстание стрельцов-стрельцовые восстание; тётушка из Рязани-Рязаннская тетушка; король Пруссии-Прусский король; крепость в Берлине-Берлинская крепость; корабль пирата-пиратский корабль; решение депутата-депутатское решение; школы в России-Россиские школы; орехи из Греции-Грецкие орехы; товары из Турции-Турецкие товары; положение, в которое попадают дураки-дурацкое положение; труд бурлака-бурлакский труд; клуб библиофилов-библиофилский клуб; уединение в монастыре-монвстырское уединение; праздники в январе-январские праздники; песня ямщика-ямщсковая песня; морорзы в декабре-декабрские морозы; воротник из песца-песцский вторник; вода из ключа-ключивая вода; перчатки из замши-замшивые перчатки; маршрут по кольцу-кольцовой маршрут; платье из шелка-шелковое платие; клык у моржа-моржский клык; варенье из груши-грушская варенье; заросли из камыша-камышовские заросли; компот из алычи-алычиный компот; проволока из алюминия-алюминская проволока; покупки за гроши-грошоваи покупки; крик кукушки-кукшачий крик; шаг старушки-старушский шаг; курьер из почтамта-почтаматский курьер; выход в свет-светлый выход; шапка черкеса-черкаскоя шапка; лодка эскимоса-эскимоская лодка; приход аббата-аббатский приход; бледное лицо-; совет при Президенте-президентский совет.

Читаем ,обсуждаем

ИЗ ПИСЬМА ЧАРЛИ ЧАПЛИНА ДОЧЕРИ ДЖЕРАЛЬДИНЕ

Как далеко ты от меня! Там, в сказочном Париже, танцуешь на величественной театральной сцене на Елисейских полях. Я хорошо знаю это, и все же мне кажется, что в ночной тишине я слышу твои шаги, вижу твои глаза, которые блестят, словно звезды на зимнем небе. Сегодня твой черед. Танцуй! Я танцевал в широких рваных штанах, а ты танцуешь в шелковом наряде принцессы. Эти танцы и гром аплодисментов порой будут возносить тебя на небеса. Лети! Лети туда! Но спускайся и на землю! Ты должна видеть жизнь людей, жизнь тех уличных танцовщиков, которые пляшут, дрожа от холода и голода. Я был таким, как они, Джеральдина.

После твоего имени – Джеральдина – следует моя фамилия – Чаплин. С этой фамилией более сорока лет я смешил людей на земле. Но плакал я больше, нежели они смеялись.

Джеральдина, в мире, в котором ты живешь, существуют не одни только танцы и музыка!

В полночь, когда ты выходишь из огромного зала, ты можешь забыть богатых поклонников, но не забывай спросить у шофера такси, который повезет тебя домой, о его жене. И если она беременна, если у них нет денег на пеленки для будущего ребенка, положи деньги ему в карман. Но всем другим плати строго по счету. Время от времени езди в метро или на автобусе, ходи пешком и осматривай город. Приглядывайся к людям! Смотри на вдов и сирот! И хотя бы один раз в день говори себе: «Я такая же, как они».

Я хочу, чтобы ты никогда не знала бедности. С этим письмом посылаю тебе чековую книжку, чтобы ты могла тратить сколько пожелаешь. Но когда истратишь два франка, не забудь напомнить себе, что третья монета – не твоя. Она должна принадлежать незнакомому человеку, который в ней нуждается. А такого ты легко сможешь найти. Стоит только захотеть увидеть этих незнакомых бедняков, и ты встретишь их повсюду.

… Не продавай своего сердца за золото и драгоценности. Знай, что самый огромный бриллиант – это солнце. К счастью, оно сверкает для всех. А когда придет время, и ты полюбишь, то люби этого человека всем сердцем.

Чарли уже постарел, Джеральдина. Рано или поздно вместо белого платья для сцены тебе придется надеть траур, чтобы прийти к моей могиле. Сейчас я не хочу расстраивать тебя. Только время от времени всматривайся в зеркало – там ты увидишь мои черты. В твоих жилах течет моя кровь. Даже тогда, когда кровь в моих жилах остынет, я хочу, чтобы ты не забыла своего отца Чарли.

Я не был ангелом, но всегда стремился быть человеком. Постарайся и ты.

2.Упражнение на повторение :

Запишите предложения, употребив выделенные слова во

множественном числе.

1.Мне понравилась эта русская народная песня. 2. На вечере пел

арабский студент, танцевала студентка из Индии, а китайская студентка

читала стихи. 3. У вас есть мое последнее письмо? 4. На нашей улице есть

школа, магазин и детский сад. 5. В этом корпусе есть химическая

лаборатория, большая аудитория и книжный киоск. 6. У меня есть этот

новый учебник. 7. Мне нужен простой карандаш. 8. Ваш ключ лежит на

месте.

1.Мне понравились эти русские народные песни. 2. На вечере пели арабские студенты, танцевала студентка из Индии, а китайские студентки читали стихи. 3. У вас есть мои последние письма? 4. На нашей улице есть школы, магазины и детские сады. 5. В этом корпусе есть химическая лаборатория, большие аудитории и книжные киоски. 6. У меня есть эти новые учебники. 7. Мне нужны простые карандаши. 8. Ваши ключи лежат на месте.

Образец: По степи – по чему? (степь), ж.р., ед.ч., Д.п.

по болоту- по чему? (болото с.р., ед.ч., д.п.)

на ветках  — на чем? (ветки) ж.р., мн.ч. им.п.

из гнезда — из чего? (гнездо) ср.р., ед.ч., р.п.

перед учителем — перед кем? (учитель) м.р., ед.ч., т.п.

над облаками — над чем? (облака) с.р., мн.ч., т.п.

в ненастье — когда? ( ненастье) с.р., ед.ч., в.п.)

для скворцов — для чего? (скворцы) м.р., мн.ч., р.п.)

к солнцу — к чему? (солнце) с.р., ед.ч., д.п.

об улыбке — о чем? (улыбка) ж.р., ед.ч., п.п.

про сказки — про что? (сказки) ж.р., мн.ч., в.п.)

около метро — около чего? (метро ) с.р., ед.ч. р.п.)

Homework

Rewrite the sentences in passive voice.

She sang a song. – A song was sung by her.

Somebody hit me. – I was hit.

We stopped the bus. – The bus was stopped by us.

A thief stole my car. – My car was stolen by a thief.

They didn’t let him go. – He wasn’t allowed to go.

She didn’t win the prize. – The prize wasn’t won by her.

They didn’t make their beds. – Their beds weren’t made by them.

I did not tell them. – They were not told by me.

Did you tell them? – Were they  told by you ?

Did he send the letter? – Was the letter sent by him?

Fill in the verb in the Past Active or Passive Voice.

The Cape of Good Hope … (discovered / was discovered) by Bartolomeo Dias.

The clown … (entertained / was entertained) the public.

We … (arrived/ were arrived) at the camp in time.

Many experiments … (did/ were done) under water.

Many people … (invited / were invited) to the festival.

They … (discussed / were discussed) many exciting things.

I … (learnt / was learnt) many interesting things in this unit.

What artist … (painted / was painted) this picture?

Ex. 2(b)

This photo was taken  two years ago.

She’s really upset because her bicycle was stolen last night.

These houses were built in the seventeenth century.

This book was written in 2007.

Computers were not used in our school until 1977.

(c)

The dead man was found late last night.

The house was robbed at midnight.

I am often confused with my older brother.

A lot of litter is dropped on the streets in our town.

A film was made about the earthquake.

She is called “the Queen of Music”.

The Empire State Building was completed in 1932.

Our classroom window was broken last night.

7. 1 .Բերված սխեմաներում լրացրե՛ք հարցական նշանի տակ համապատասխան նյութերի բա­ նաձեւերը, հավասարեցրեք դրանք եւ նշեք, թե ռեակցիաների ո՞ր տիպին են պատկանում:
   Zn + ?=ZnO: Zn + O = ZnO
   Al(OH)=Al2O3 + ?: Al(OH) = AL2O3 + H
   Mg + HCl=MgCl2 + ?: Mg + HCL = MGCL2 + H
   Fe + ?=FeCl3: Fe + Cl3 = FeCl3
   Au2O3=Au + ?: Au2O3 = Au + O
   Al + CuCl2=Cu + ?: AL + CUCl2 = Cu + ALCl
8. 2.Ի՞նչ են օքսիդները, եւ ինչպե՞ս են դրանք դասակարգում: Տետրում գծե ́ք մի աղյու­ սակ եւ համապատասխան սյունակներում գրեք ստորեւ բերվող օքսիդների բանաձեւերը եւ անվանե ́ք՝
   Na2O — մետաղի օքսիդ,
   N2O5 — ոչ մետաղի օքսիդ,
   SiO2 — մետաղի օքսիդ,
   CaO — մետաղի օքսիդ,
   CrO — մետաղի օքսիդ,
   CrO3 — մետաղի օքսիդ,
   CuO — մետաղի օքսիդ,
   Mn2O7 — մետաղի օքսիդ,
   FeO — մետաղի օքսիդ,
   SO2 — ոչ մետաղի օքսիդ

1.Թվարկել ձեր շրջապատի մի քանի առարկաներ և նշել թե ինչ նյութերից է այն պատրաստված:
Պահարան — փայտ, լամինատ, նրբատախտակ (фанера)…
Սեղան — փայտ, ապակի, լամինատ, երկաթ, բետոն…
Աթոռ — փայտ, պլասմաս, ապակի, լամինատ, երկաթ, բետոն, կտոր…
Սպասք — կավ, ապակի, պլասմաս, երկաթ….

2.Ինչից են բաղկացած ֆիզիկական մարմնները:
Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ մի քանի նյութերից:

3.Ինչպիսի կառուցվածք ունի նյութը:
Ամեն նյութ ունի իր կառուցվածքը:
Նյութի կառուցվածքի մասին որոշակի եզրակացության կարելի է հանգել փորձերի օգնությամբ:

4.Ինչպես են անվանում նյութի մասնիկները:
Մասնիկները, որոնցից կազմված են նյութերը, կոչվում են  մոլեկուլներ:

5.Որ նյութն են անվանում տարր:
Միևնույն տեսակի ատոմներից բաղկացած նյութն անվանում են տարր:
Տվյալ տարրի ատոմները միմյանցից ոչնչով չեն տարբերվում. նույնական են, սակայն տարբեր տարրերի ատոմներն իրարից տարբերվում :

6.Ինչ է մոլեկուլը:
Մոլեկուլը նյութի այն փոգրագույն մասնիկն է, որն օժտված է նյութի քիմիական հատկություններով: Ինչպես ատոմները, նույն նյութի մոլեկուլները նույնպես ոչնչով չեն տարբերվում իրարից:

7. Ինչ մոլեկուլներ են ձեզ հայտնի:

8.Որ մասնիկն է օժտված նյութի բոլոր հատկություններով:
Ատոմը

9. Քանի անգամ է ատոմը փոքր խնձորից:

10.Ինչ է դիֆուզիան:
Նյութերի ինքնաբերական խառնման երևույթը կոչվում է դիֆուզիա:

11.Ինչպես է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:
Փորձերից հայտնի է, որ գազերում դիֆուզիան ընթանում է շատ ավելի արագ, քան հեղուկներում:
Դա հասկանալի է, քանի որ գազի մոլեկուլների միջև հեռավորությունները շատ ավելի մեծ են, քան հեղուկի մոլեկուլների միջև հեռավորությունները, ուստի գազերի փոխադարձ ներթափանցումն ավելի արագ է ընթանում, քան հեղուկներինը:

Դիֆուզիան ընթանում է նաև պինդ մարմիններում, սակայն շատ ավելի դանդաղ, քան հեղուկներում:

12.Ինչպես է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:
Ջերմաստիճանը բարձրացնելիս դիֆուզիայի երևույթն ընթանում է ավելի արագ:

Առաջադրվող հարցեր՝

1. Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Բացի մեխանիկական էներգիայից գոյություն ունեն էներգիայի այլ բազմաթիվ տեսակներ՝ ջերմային, էլեկտրական, քիմիական, միջուկային և այլն:

1. Ջերմային էներգիա

Մարդիկ շատ վաղուց օգտագործում են վառելանյութերի այրումից առաջացող ջերմային էներգիան: Որպես վառելանյութ օգտագործում են քարածուխը, տորֆը, նավթը, բենզինը, մազութը, բնական գազը:

2. Էլեկտրական էներգիա

Ներկայումս մարդկության կողմից ամենաշատ օգտագործվող էներգիան էլեկտրական էներգիան է: Էներգիայի այլ տեսակների հետ համեմատած` էլեկտրական էներգիան ունի մի շարք առավելություններ. հեշտությամբ և քիչ կորուստներով տեղափոխվում է մեծ հեռավորություններ, ինչպես նաև էլեկտրական սարքերում կարող է փոխակերպվել էներգիայի այլ տեսակների: 

Օրինակ

Էլեկտրաշարժիչներում էլեկտրական էներգիան վերածվում է մեխանիկական էներգիայի, ջեռուցիչ սարքերում` ջերմային էներգիայի, լուսավորող սարքերում` լուսային էներգիայի:

Էլեկտրական էներգիա ստանում են տարբեր տիպի էլեկտրակայաններում՝ հիդրոէլեկտրակայաններում, ջերմաէլեկտրակայաններում, հողմաէլեկտրակայաններում, արևի մարտկոցներում:

3. Միջուկային էներգիա

Միջուկային էներգիան անջատվում է որոշ նյութերի (ուրան, պլուտոնիում) ատոմային միջուկների ճեղքման ընթացքում: Ատոմային էլեկտրակայաններում այդ էներգիայի հաշվին էլեկտրաէներգիա է արտադրվում: Ատոմային էլեկտրակայան գործում է նաև Հայաստանում՝ Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայանը:

4. Քիմիական էներգիա

Քիմիական էներգիան անջատվում է տարբեր նյութերի միջև տեղի ունեցող քիմիական ռեակցիաների հետևանքով, ցանկացած վառելիքի այրման ժամանակ: Քիմիական էներգիայով են աշխատում, օրինակ, էլեկտրական մարտկոցները:

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը:

Եթե մարմինների համակարգից էներգիա չի հաղորդվում շրջապատին և ոչ էլ շրջապատից՝ համակարգին, ապա այդ մարմինների բոլոր տեսակի էներգիաների գումարը ժամանակի ընթացքում մնում է անփոփոխ: Այլ կերպ ասած՝ էներգիան չի անհետանում և ոչնչից չի ստեղծվում:

3.Ինչպես է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:

Երբ գունդը հարվածում է գետնին, գնդի սկզբնական պոտենցիալ էներգիան գրեթե ամբողջությամբ փոխակերպվում է կինետիկի: Գետնին հարվածելուց հետո գունդը վեր չի բարձրանում: Նշանակում է՝ գունդը կորցրել է ձեռք բերած կինետիկ էներգիան, հետևաբար՝ նաև լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Նաև ասեմ, որ չի խախտվում էներգիայի պահպանման և փոխակերպման օրենքը:

4.Ինչու է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում: Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:

Կապարի թիթեղում մոլեկուլները նույնպես օժտված են պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ, համաձայն մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական դրույթների, մոլեկուլները նույնպես փոխազդում են: Մոլեկուլների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիան կախված է նրանց միջև հեռավորություններից: Թիթեղը դեֆորմացնելիս կապարի մոլեկուլներ միջև հեռավորությունները փոխվում են: Ուստի փոխվում էնաև մոլեկուլների պոտենցիալ էներգիան:

5.Ինչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմնի մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ էներգիաների և մասնիկների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարն անվանում են մարմնի ներքին էներգիա:

Մարմնի ֆիզիկական վիճակը փոփոխելիս, օրինակ, տաքացնելիս կամ դեֆորմացնելիս, փոփոխվում է նրա ներքին էներգիան:

Դերենիկ Դեմիրճյան

 Ավելորդը

Պատմվածքի հերոսը Հաճի աղան է՝ մի վաճառական, որը շատ է սիրում և արժեքավորում իր ունեցվածքը: աճի աղայի ընտանիքում ավանդույթ կար, որ հենց որ Հաճի աղան մտնում էր տուն, ընտանիքի կանայք պետք է նրա համար սուրճ պատրաստեին, հանեին նրա կոշիկները…

Երբ Հաճի աղայի քույրը՝ Սրբունը, որը կորցրել էր իր ամուսնուն, հիվանդանում է տիֆով և անդամալույծ է դառնում, Հաճի աղան նրան բերում է իր տուն և նրա համար անկյուն է հատկացնում, որովհետև չի ուզում, որ Սրբունը բեռ դառնա ուրիշների ուսերին և նրանք բողոքեն իրենից: Բայց այդ անում է թերևս ոչ թե իր քրոջ, այլ իր պատվի մասին:

Հաճի աղան երբ իմացավ, որ թուրքերը գալու են քաղաք, առաջին բանը, որ մտածեց, իր տունը, ընտանիքը և հարստությունը փրկելն էր, իսկ եթե դա չհաջողվի, ինքն իրեն փրկելը: Նա իրեն ավելի էր սիրում, քան իր ընտանիքը:

Երբ գալիս է փախչելու պահը, Հաճի աղան չի կարողանում ֆուրգոն և սահնակ վերցնել: Սահնակը անհամեմատ փոքր էր ֆուրգոնից, և նա չի ցանկանում վերցնել իր անդամալույծ քրոջը: Եթե վերցներ, ապա չէր կարող պահել իր ընտանիքը և տարիների աշխատած հարստությունը չէր կարողնա փրկել: Եվ, քանի որ նա ինքնասեր էր ու մտածում էր իր անձի մասին, չէր կարող չվերցնել իր հարստությունները:

Վերջում Հաճի աղան զղջում է իր արածի համար, փնտրում է քրոջը, բայց չի գտնում: Հաճի աղան ինքն իրեն չի ներում այդ արարքը, հոգեպես շատ տանջվում է, հասկանում, որ ավելորդ մարդ աշխարհում գոյություն չունի: Մահից առաջ «ավելորդի» հիշատակի համար ոսկի է տալիս տերտերին աղքատներին բաժանելու համար:

ПАСХА В АРМЕНИИ: КАК АРМЯНЕ ПРАЗДНУЮТ ПАСХУ

Христианство занимает особое место в жизни армян. Армения – первая страна, принявшая христианство в качестве официальной государственной религии в 301 году нашей эры и в течение многих веков армянский народ бережно хранит многовековые традиции. Один из самых известных и важных праздников – это Пасха. Этот праздник лучше других демонстрирует связь армян с Богом.

Пасха в Армении

Армянское название Пасхи — «Сурб Затик», что означает «отстранение от грехов». В это время Армянская Апостольская церковь провозглашает воскресение Иисуса Христа. Через распятие Иисуса человечеству было даровано отпущение грехов.

Армяне празднуют Пасху с особой радостью и большим восторгом, так как это, пожалуй, самый светлый и великий праздник Армянской Апостольской церкви.

У этого праздника нет четкой даты, она меняется каждый год. Обычно Пасха отмечается в один из весенних дней с 22 марта по 26 апреля. Это потому, что Армянская Апостольская Церковь празднует Пасху в первое воскресенье, которое следует за полнолунием после весеннего равноденствия. В 2021 году Пасха будет отмечаться 4 апреля.

Пасхе предшествует Страстная неделя. После основной литургии в субботу вечером все армяне приветствуют воскресение Иисуса Христа, произнося: «Христос воскрес из мертвых», на что вы должны ответить: «Благословенно воскресение Христа». Но основное празднование Пасхи начинается в воскресенье с торжественной утренней службы. На этом все армяне заканчивают Великий пост, который длился семь недель. Все верующие должны соблюдать 40-дневный пост, чтобы очистить тело от грехов, а также очистить свои души, как это сделал Иисус Христос.

К Пасхе в Армении начинают готовиться задолго до наступления самого праздника. С Пасхой связаны разные традиции. В специальной посуде сеют семена пшеницы. После того, как ростки пшеницы проросли, на зеленые всходы выкладывают крашенные в красный цвет яйца, которые символизируют новую жизнь и возрождение, а также пролитую за человечество кровь Иисуса.

Еще одна традиция — красить яйца в красный цвет с использованием натуральных ингредиентов, например, луковой кожуры. Для этого надо варить яйца в посуде вместе с луковой кожурой, которая придает яичной скорлупе нужный оттенок. Есть веселая и увлекательная пасхальная игра, которую любят все дети и взрослые. По обычаю, участники игры зажимают яйцо в руке и ударяют по яйцу, зажатому в руке соперника. Бить надо так, чтобы разбить яйцо в руках соперника. Треснувшее яйцо забирает победитель. Все члены семьи участвуют в этой игре.

Если вы решили отметить Пасху с армянами, вы обязательно увидите на столе еще одно традиционное блюдо. Это армянская форель, которую подают с красным вином. Может показаться, что рыба и красное вино плохо сочетаются друг с другом, но они относятся к тем блюдам, о которых говорится в Библии. Рыбу Иисус разделил между людьми, а вино символизирует его кровь. Обычно на стол подается также рис с сухофруктами и изюмом, которые символизируют человечество и христиан по всей планете.

Как и во время любого традиционного праздника, во время Пасхи исполняются традиционные песни и танцы. Молодежь собираться возле церквей Еревана и танцует народные танцы, поет традиционные песни. Таким образом, армяне бережно хранят традиции своих предков.

Մակբայը՝ որպես խոսքի մաս

Լեզվում կան բառեր, որոնք արտահայտում են գործողության

հատկանիշներ, օրինակ՝ հերոսաբար կռվել, դանդաղորեն քայլել, լիովին վստա-

հել, անմիջապես օգնել, չափազանց դժվար։ Գործողության  հատ-

կանիշներ ցույց տվող բառերը միավորվում են մակբայ խոսքի մասի մեջ։

Մակբայները լինում են տեղի, ձևի, չափ ու քանակի, ժամանակի։

Տեղի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման տեղը, օրինակ՝

ամենուրեք, դեմ դիմաց, հեռու, մեջտեղ, գյուղեգյուղ, դռնեդուռ։

Ձևի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ձևը, օրինակ՝

արագ, բարեկամաբար, դանդաղ, կամաց, հերոսաբար, միաձայն, լրջորեն, հա-

զիվհազ, հապճեպ, հոտնկայս, ներքուստ, արտաքուստ։

Չափ ու քանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման

չափը, հատկանիշի դրսևորման աստիճանը, օրինակ՝ ամբողջովին, հաճախ, լիո-

վին, գրեթե, մոտավորապես, բազմիցս, մասամբ, չափազանց, փոքր-ինչ, իսպառ,

քառակի։

Ժամանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ժամա-

նակը, օրինակ՝ այժմ, այլևս, այսուհետև, արդեն, նախօրոք, վաղ, վաղուց, ուշ,

օրեցօր, առայժմ, միշտ, հիմա, հավիտյան։

Որոշ մակբայներ բազմիմաստ են և տարբեր նախադասություններում կարող

են արտահայտել տարբեր իմաստներ։ Սրանք կոչվում են ընդհանրական մակբայներ,

օրինակ՝ Շուտ-շուտ այցելում է (չափ). Շուտ-շուտ ուտում էր (ձև)։ Սրանց

տեսակը որոշվում է ըստ տվյալ կիրառության։

Յուրաքանչյուր շարքում գտի՛ր մակբայը։

1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ

2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ

3. եթե, որտեղ, ամենուր

4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ

5. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր

6. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ

7. ինչ-ինչ, փոքր—ինչ, ինչ, որտեղ

8. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր

Կազմի՛ր նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակբայները։

Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։

Քաջարի մարտիկները հերոսաբար կռվում էին:

Նա մասամբ պատասխանեց հարցին:

Նա փոքր-ինչ գունատ էր:

Ամենուրեք գեղեցիկ ծաղիկներ կային:

Նա լիովին ապաքինվեց:

Ընդգծի՛ր  երեք  տեղի մակբայ:

ա.  ամենուր, գլխովին, առայժմ, դեմառդեմ, դռնեդուռ, արագ-արագ

բ. հեռու, միանգամայն, կրկին, տեղից տեղ, վերուստ, հիմա, ամենուր

գ. միշտ, մեջտեղ, ընդառաջ, փոխնիփոխ, թեթևակի, վեր

դ. տեղ—տեղ, զույգ-զույգ, դեսուդեն, շատ-շատ, ուշ, այլուր

Ընդգծի՛ր ժամանակի երեք մակբայ

ա. ավելի, ուշ, ապա, ձեռաց, այլևս, գյուղեգյուղ

բ. վերջապես, ձեռքից ձեռք, օրեցօր, կամացուկ, այժմ, լիովին

գ. ի վերջո, հազիվհազ, մոտավորապես, դեռևս, մասնակիորեն, առմիշտ

Ընդգծի՛ր ձևի երեք մակբայ

ա. դանդաղ, փոքրիշատե, հավետ, հանկարծ, ուշիուշով, ամենուրեք

բ.  հետզհետե, իսպառ, նախ, մեկ-մեկ, դեմ հանդիման, հազիվ

Ընդգծի՛ր չափի երեք մակբայ:

ա. օրավուր, ամենևին, հազիվ, դեմուդեմ, հապճեպ, ընդամենը

բ. սրտանց, կրկին, ընդմիշտ, դարձյալ, գրեթե, վար