Միջնադարյան Չինաստան

Միջնադարյան Չինաստանում ձևավորվեցին սոցիալական և քաղաքական նոր միջավայրեր։

2-րդ դարից-3-րդ դարում Չինաստանում սկսվում են ձևավորվել ավատատիրական հարաբերություններ, և դանդաղորեն վերափոխվում են սոցիալական կազմակերպման ձևերը։

ախկին խոշոր հողատերերը աշխատում էին իրենց պատկանող ամբողջ հողը դարձնել մասնավոր սեփականություն։

Պետությունը փորձում էր պահպանել հողի գերագույն սեփականության իրավունքը։

Այս պայքարը կազմում էր միջնադարյան Չինաստանի սոցիալական միջավայրի կազմակերպման առանձնահատկություններից մեկը։

Հողի նկատմամբ պետական սեփականության իրավունքը պահպանելու համար անցկացվեցին հողային բարեփոխումներ, որոնք ստացան «Հավասար դաշտեր» անվանումը։ Յուրաքանչյուր աշխատունակ տղամարդ պետք է ունենար 40 մու(մու հողաբաժին, որը հավասար է 0,06 հեկտարի), իսկ կինը, եթե համարվում էր ընտանիքի գլխավոր՝ 20 մու հողաբաժին։ Ժամանակի ընթացքում հողաբաժնի չափերը փոխվում էին։ Տղա երեխա ծնվելու պահից նրան հասնում էր սահմանված չափի հողաբաժին։

Հողաբաժինները և հարկերը պետությունը կարգավորում էր համայնքի միջոցով։ Ամենափոքր համայնքը բաղկացած էր 5-10 գյուղացիական ընտանիքներից։ այսպիսի մի քանի համայնքներ միավորվում էին ավելի մեծ համայնքների մեջ։

Չինաստանի ավատատիրական հասարակությունը բաղկացած էր սոցիալական տարբեր խմբերից, սակայն բոլորն ունեին նույն Սյուզերենը` պետություն, որն անձնավորված էր՝ կայսերական իշխանության մեջ։ Ավատատիրական դասակարգի ներսում սենյոր-վասալ աստիճանակարգությունը, ինչպես Արևմտյան Եվրոպայում, գոյություն չուներ։

Չինաստոնում համաչինական պետություն չձևավորվեց: 2-րդ դարի վերջին և 3-րդ դարի սկզբին Հան կայսրությունն անկում ապրեց։ Առաջացան երեք անկախ թագավորություններ։ Օգտվելով դրանից՝ Չինական պատից հյուսիս ապրող ժողովուրդները սկսեցին արշավել Չինաստան։ Նրանց մի մասը բնակություն հաստատեց երկրի հյուսիսում, որի պատճառով պետությունը բաժանվեց երկու մասի՝ Հյուսիսային Չինաստան և Հարավային Չինաստան։ 581 թվականին զորավար Յանը Չինաստանի հյուսիսում գահընկեց արեց կայսրին։ Նոր պետությունը ստացավ Սույ անվանումը։ 589 թվականին Յանը իրեն ենթարկեց նաև երկրի հարավը և ինքն իրեն հռչակեց համաչինական կայսր։ Իսկ 618 թվականին Չինաստանում հաստատվեց Տան արքայատոհմը։

Սույ դինաստիայի և Տան դինաստիայի ապա Սուն դինաստիայի կառավարման ժամանակաշրջանում Չինաստանում ձևավորվեց ավատատիրական միապետություն։ Գերագույն իշխանությունը կայսեր ձեռքին էր, որն օժտված էր անսահմանաձակ իրավունքով և կրում էր «Երկնքի որդի տիտղոսը»։ Կայսրին կից գոյություն ուներ չինական կայսերական խորհուրդ, որի մեջ մտնում էին նրա ազգականները և ազդեցիկ պաշտոնյաները։

Կայսրության գործադիր իշխանությունը կենտրոնացված էր արքունիքում։ Ստեղծվել էին նաև բազմաթիվ գերատեսչություններ՝

հարկային գերատեսչություն

ծիսակատարությունների գերատեսչություն

ռազմական գերատեսչություն

դատական գերատեսչություն և այլն։

Մայրաքաղաքում գոյություն ունեին պալատական վարչություններ կայսեր ընտանիքին, պալատական շինություններին, հարեմներին, գանձարանին սպասարկելու համար։ Կար նաև վերահսկիչ տեսուչներ պալատ, որը վերահկում էր գործադիր իշխանության գործունեությունը։

Պաշտոնի նշանակման գլխավոր սկզբունքը, ոչ թե ծագումն էր, այլ քննությունների հանձնելը և գիտական աստիճաններ ստանալը։ Կրթության բարձրագույն աստիճան և առաջին կարգի պաշտոն ստանալու համար թեկնածուն պարտավոր էր քննություն հանձնել Չինական արքունիքում։

Տան կայսրության օրոք երկիրը բաժանվեց տասը մարզերի։ Յուրաքանչյուր մարզ ներառում էր մի քանի նահանգներ, իսկ վերջիններս ներառում էին գավառներ։ Վարչական ստորին միավորը համայնքն էր։ Երկրի կառավարումն իրականացնում էր շուրջ 25 հազար մարդ։

Թվականների հետ անորոշ առումով դրված գոյականները եզակի, որոշյալները  հոգնակի թվով են գործածվում:

Քանակային բաշխում արտահայտվող բաշխական թվականները կազնում են թիվ ցույց տվող բառի  կրկնությամբ կամ նրան ական ածանց ավելացնելով:Բաշխական թվականների հետ գոյականները գործածվում են հիմնականում եզակի թվով:

1.Փակագծում տրված բառերը գրի՛ր կետերի փոխարեն՝ դնելով պահանջված թվով:

Այն ժամանակ Լեհաստանում ապրել են հարյուր տասնինը վայրի ցուլ, որից չորսը պահվում էր փորձատեսությունում , յոթը՝ կենդանաբանական այգիներում, իսկ հարյուր ութ ցուլ կա՛մ արգելանոցներում էր ապրում, կա՛մ ազատ արձակում՝ որտեղ որ պատահեր, բայց և անտառային նախարարության մշտական հսկողության տակ էր:

Իսկ առաջներում, երբ անտառի թավուտներում արածում էր ավելի քան հազար հինգ հարյուր ցուլ, ոչ մեկը չէր հետևում նրանց:

Միայն Ուզանդայի Մյավա թերակղզում իննսուն գետաձի ավելի քան հարյուր խոտաճարակ խոշոր կենդանիներ են ապրում:

2.Գտի՛ր նախադասությունների արտահայտած մտքերի տարբերությունները՝ ուշադրություն դարձնելով թվականներին:

Ա. Բոլոր դասարաններում քսանհինգ (քան. թ) աշակերտ կա:

Բ. Բոլոր դասարաններում քսանհինգ-քսանհինգ (բաշխ. թ) աշակերտ կա:

Ա. Շրջանի գյուղերում երկու (քան. թ)  դպրոց կա:

Բ. Շրջանի գյուղերում երկուական (բաշխ. թ)  դպրոց կա:

Ա. Թռչունները չորս (քան. թ) փետուր գցեցին ու անցան:

 Բ. Թռչունները չորսական (բաշխ. թ)  փետուր գցեցին ու անցան:

Ա. Ընկերներս ամրոցում մի (քան. թ) տուն ունեն: 

Բ. Ընկերներս ամրոցում մի-մի (բաշխ. թ) տուն ուն:

3. Տրված թվականների հոմանիշ ձևերը կազմի՛ր: Տրված և ստացված բոլոր թվականները անվանի՛ր մեկ բառով:

Օրինակ`հարյուրական-հարյուր-հարյուր:

Տասական – տաս-տաս

 տասներկու-տասներկու – տասներկուական

հազար-հազար – հազարական

 քսանհինգական – քսանհինգ-քսանհինգ

վեցական – վեց-վեց

4.Ա. և Բ. Նախադասությունները համեմատի՛ր: Տարբերությունները գտի՛ր` ուշադրություն դարձնելով թվականներին:

Ա. Ամեն մեկը երկու (քան. թ)  հաղթանակ շահեց

Բ. Բոլորը երկուական (բաշխ. թ)  հաղթանակ շահեցին:

Ա. Հաղթողներից յուրաքանչյուրին մի (քան. թ)  գիրք նվիրեցին:

Բ. Հաղթողներին մի-մի (բաշխ. թ)  գիրք նվիրեցին:

 Ա. Ռոբոտներից յուրաքանչյուրը քսան (քան. թ)  հրահանգի էր ենթարկվում:

Բ. Ռոբոտները  քսանական (բաշխ. թ)   հրահանգի էին  ենթարկվում:

Ա. Ամեն մի թզուկը հինգ (քան. թ)  խնդիր առաջարկեց:

Բ. Թզուկները հինգական (բաշխ. թ)  խնդիր առաջարկեցին:

Ա. Ամեն անկյունում յո՛թ (քան. թ) քար շարիր:

Բ. Անկյուններում քարերը յոթ-յո՛թ (բաշխ. թ)  շարիր:

5. Բառի կրկնությամբ կամ ական ածանցով նոր թվականներ ստացի՛ր տրվածներից: Փորձի՛ր բացատրել , թե ստացված բոլոր թվականներն ինչո՛ւ են կոչվում բաշխական:

Քառասուն – քառասունական

Յոթանասուն – յոթանասունական

Ութսուն – ութսունական

Տասնութ – տասնութ

Երկու – երկու

 Հարյուր – հարյուր

6.Նախադասությունների միտքն արտահայտի՛ր այլ կերպ՝ ընդգծված բառերը փոխարինելով ուրիշներով:

Թանգարանում  սրահներից ամեն մեկում ցուցադրվող վաթսուն առարկա կա:

Դպրոցի ամեն մի դասարանում տասնհինգ սեղան է դրված:

Ամեն մի երամում տասնհինգ կռունկ է:

Այդտեղ ամեն մի գետ երեք վտակ ունի:

Շենքերի ամեն մի նկուղ երկու ելք ունի՝ հիմնական և վթարային:

Յուրաքանչյուր տղայի հազար դրամով պարգևատրեցին:

7. Սխալները գտի՛ր և ճշտի՛ր:

ա) Օրվա մեջ քսան սիգարետ ծխողն ամեն տարի ավելի քան հարյուր

տասնյոթ հազար քառակուսի սանտիմետր թուղթ ծուխ ու մոխիր է դարձնում:

Այդքան թուղթը բավական է երեք հարյուր էջ ունեցող մի գիրք հրատարակելու համար:

բ) Տասնվեց տղա բաժանվեց երկու խմբի:

Իրար ետևից յութանասունհինգ բառ թելադրվեց:

Այդ բժիշկի երեսունհինգ վիրահատությունն էլ հաջող է անցել:

Հիսունչորս հոյակապ նկարով այդ գիրքը շատ հին էր:

Հավաքվածներից ամեն մեկը երեք լեզու գիտեր:

Ջութակահարներից ամեն մեկը հինգ մեղեդի նվագեց:

Սենյակներում սեղանները շարված էին երեք-երեք: